Po zakończeniu omówienia ksiąg historycznych (Ewangelii i Dziejów), teraz przechodzimy do dwudziestu jeden listów Nowego Testamentu, dwudziestu dwóch jeśli zaliczymy do nich Objawienie (które w rzeczywistości jest listem [zobacz Obj. 1:4]). Z powodu jego apokaliptycznego charakteru, jednakże, w tym omówieniu będziemy uważać je za Księgę Proroczą Nowego Testamentu. Listy są dzielone na listy Pawła i listy inne niż te napisane przez Pawła (ogólne). Listy Pawła dzielą się dwie kategorie: dziewięć listów napisanych do kościołów (od Rzymian do 2 Tesaloniczan) oraz cztery listy pasterskie i osobiste (1 i 2 Tymoteusz, Tytus i Filemon). Po tych listach występuje osiem hebrajskich listów chrześcijańskich (od Hebrajczyków do Judy). Naturalnie wiele byłoby pytań co do znaczenia i zastosowania ewangelii dla chrześcijan. Dlatego, listy odpowiadają na te pytania, podają interpretację osoby i pracy Chrystusa i stosują prawdy ewangelii u wiernych.
Paweł znany był przez wiele lat jako Saul z Tarsu. Urodził się w żydowskiej rodzinie w mieście Tars w Cylicji. Nie tylko był Żydem, ale według swego własnego świadectwa, był faryzeuszem i synem faryzeusza (Dz.Ap. 23:6), był hebrajczykiem z hebrajczyków (mówił po hebrajsku i aramejsku), pochodził z pokolenia Beniamina i został w młodości nauczony rzemiosła szycia namiotów (Dz.Ap. 18:3). W młodym wieku udał się do Jerozolimy i zgodnie z jego świadectwem, studiował u Gamaliela I, znaczącego nauczyciela w Szkole Hillela (Dz.Ap. 22:3). W swych badaniach religii Żydów dokonał postępu większego niż jego towarzysze, gdyż był ogromnie gorliwy jeśli o chodzi o tradycje swych przodków (Gal. 1:14).
Jego zapał jako religijnego Żyda, przeniósł się do gorliwych poszukiwań sposobu na prześladowanie kościoła. Jako młody faryzeusz, obecny był kiedy Szczepan został ukamienowany i zamordowany (Dz.Ap. 7:58-83). W swej kampanii przeciwko chrześcijanom, zarówno mężczyznom, jak i kobietom, podróżował z nakazami aresztowania od najwyższego kapłana i udał się do innych miast, by zniszczyć kościół Jezusa Chrystusa (Dz.Ap. 26:10-11); Gal. 1:13). Podczas jednej z tych misji właśnie, w drodze do Damaszku, Saul został nawrócony.
Paweł był także znawcą greckiej kultury, gdyż otrzymał greckie wykształcenie (zobacz Dz.Ap.17:28; Tytus 1:12). Pokazuje on znajomość greckiej kultury i myślenia Greków. Jako grecki uczeń, znał wiele powiedzeń klasycznych i współczesnych pisarzy. Ponadto, Paweł był obywatelem Rzymu, będąc urodzony w Rzymie (Dz.Ap. 22:28). Dlatego, mógł składać apelację do Cezarei jako obywatel Rzymu, kiedy był uwięziony w Filippi (Dz.Ap. 16:37-39).
W następstwie tego, Paweł został wybrany jako ten, który niósł przesłanie Ewangelii do Greków. Paweł mógł z łatwością powiedzieć: „Dla wszystkich stałem się wszystkim, żeby tak czy owak niektórych zbawić.” (1 Kor. 9:22)
Energicznie i konsekwentnie prześladując kościół Jezusa Chrystusa, kiedy był na drodze do Damaszku, Paweł spotkał wyniesionego zmartwychwstałego Chrystusa, który wywarł rewolucyjny wpływ na jego życie.
Zaprzeczył chrześcijańskiemu twierdzeniu, że Jezus był Mesjaszem, Synem Bożym. Ponadto nie wierzył, że powstał On z grobu tak jak głosił Szczepan, kiedy płacząc mówił: „Oto widzę niebiosa otwarte i Syna Człowieczego stojącego po prawicy Bożej.” (Dz.Ap. 7:56). „Kłamca!” krzyknęli i ukamienowali go. Saul bezczynnie przyglądał się„ zgadzając się na jego śmierć”. Kiedy jednak Pan Jezus przemówił do Saula w dniu wielkiego wydarzenie w pobliżu Damaszku, wiedział, że Szczepan miał rację, a on nie. Jezus był żywy! Ponadto, musi być Synem Bożym. Dlatego w synagogach Damaszku głosił o Chrystusie jako Zbawicielu.
Podczas gdy wydarzenie to było nagłe i dramatyczne, jego efekty były długotrwałe. Jego wpływ koniecznym czynił poważne zmiany psychologiczne i intelektualne. Mogło to być powodem okresu spędzonego w Arabii i Damaszku przed pierwszą wizytą w Jerozolimie. (Gal. 1:16-19). Następnie udał się w swoje rodzinne strony i przez okres od ośmiu do dziesięciu lat wiemy niewiele o jego poczynaniach. 1
Zanim omówimy każdy z listów Pawła, należy przyjrzeć się streszczeniu ich cech i roli każdego z nich. 2
Jak mówi list, Paweł jest jego autorem (zobacz 1:1). Prawie bez wyjątku, od czasów wczesnego kościoła list ten był przypisywany Pawłowi. List zawiera wiele odniesień historycznych, które zgadzają się ze znanymi nam faktami z życia Pawła i doktrynalna zawartość jego dzieła jest w zgodzie z innymi utworami tego apostoła. Jest to od razu widoczne, kiedy porówna się ten list z jego innymi listami.
Kilka przykładów musi wystarczyć: doktryna usprawiedliwienia przez wiarę (Rzym. 3:20; Gal. 2:16); kościół jako ciało Chrystusa powołane, by byś jego przedstawicielem i służyć mu poprzez liczne dary duchowe (Rzym. 12; 1 Kor. 12); składka na ubogich wśród świętych w Jerozolimie (Rzym. 15:25-28); 2 Kor. 8-9). Zrozumiałym jest to, że Paweł czyni mniej odniesień do siebie i swych czytelników w liście do Rzymian niż w pierwszym i drugim liście do Koryntian, czy liście do Galacjan, ponieważ nie był on założycielem kościoła rzymskiego i nie doprowadził go do dojrzałości, jak to uczynił w dwóch ozostałych przypadkach.3
Jedyna wątpliwość dotycząca autorstwa dotyczy rozdziału 16. Ryrie pisze:
Wymienienie po imieniu 28 osób w kościele, których Paweł nigdy nie odwiedził (szczególnie Pryscyllę i Akwila, którzy byli utożsamiani z Efezem, Dz.Ap. 18:18-19), spowodowało, że niektórzy uczeni uważali rozdz. 16 jako część listu wysłaną do Efezu. Byłoby to naturalne wówczas, że Paweł wymienia znajomych pochodzących z kościoła, w którym on jest obcy. Kolejna długa lista powitań Pawła znajduje się w liście do Kolosan, który wysłał on także do kościoła, którego nie odwiedził. 4
List do Rzymian, który jest nazywany jego „największym dziełem” lub „magnum opus”, otrzymał taki tytuł, gdyż został napisany do kościoła w Rzymie (1:7, 15). Paweł nie założył kościoła w Rzymie, ale jako apostoł wśród Greków, pragnął przez wiele lat, by odwiedzić wiernych w Rzymie (15:22-23), gdzie mógłby utwierdzić ich w wierze i również tam głosić ewangelię (1:13-15).
Oczekując na służbę kapłańską w Rzymie, napisał list do Rzymian, by przygotować ich na swoją wizytę (15:14-17). Został on napisany z Koryntu, w czasie zakończenia zbiórki dla biednych w Palestynie. Stamtąd pojechał do Jerozolimy, by zawieźć pieniądze i kontynuować podróż do Rzymu i Hiszpanii (15:24). Paweł pojechał w końcu do Rzymu, lecz jako więzień.. Prawdopodobnie Feba, która należała do kościoła w Kenchreach w pobliżu Koryntu (16:1) przywiozła list do Rzymu.
List do Rzymian został napisany około roku 57-58 n.e., najprawdopodobniej pod koniec trzeciej podróży misyjnej (Dz.Ap. 18:23-21:14; zobacz także Rzym. 15:19). W świetle stwierdzenia Pawła w Rzym. 15:26, wydaje się, że Paweł otrzymał już środki z kościołów w Macedonii i Achai (gdzie znajdował się Korynt). Oznacza to, że był już w Koryncie, a ponieważ nie był jeszcze w Koryncie, kiedy pisał do tego kościoła (zobacz także 1 Kor. 16:1-4; 2 Kor. 8-9), pismo do Rzymian musiało powstać po pierwszym i drugim liście do Koryntian, które są datowane na rok 55 n.e.
W przeciwieństwie do jego niektórych listów, List do Rzymian nie został napisany, by przedstawić konkretne problemy. Napisanie Listu do Rzymian miało trzy jasne cele. Pierwszym z nich było po prostu ogłoszenie planów Pawła, by odwiedzić Rzym po jego powrocie z Jerozolimy i przygotować kościół na jego przyjazd (15:24, 28019; zobacz także Dz.Ap. 19;21). Paweł chciał poinformować ich o swych planach, by był on oczekiwany i by modlono się za spełnienie tych planów (15:30-32). Drugim celem było przedstawienie pełnego i szczegółowego oznajmienia przesłania w ewangelii, do głoszenia której powołał go Bóg. Apostoł był nie tylko gotowy, by „zwiastować ewangelię i wam w Rzymie” (1:15), lecz chciał, by posiadali oni jasne zrozumienie jej znaczenia i wątków w całym życiu – przeszłości (usprawiedliwienie) i przyszłości (gloryfikacja). Trzeci cel ma związek z pytaniami, które w naturalny sposób nasunęły się Żydom i greckim chrześcijanom w Rzymie, takim jak, co czyni ewangelia porządkowi i takim obrzędom Starego Testamentu jak obrzezanie? Co w sprawie Żydów? Czy Bóg odsunął Żydów na bok? Czy zapomniał On o swych obietnice danych Żydom? Tak więc Paweł wyjaśnia plan zbawienia Boga dla Żydów i Greków.
Temat Listu do Rzymian jest jasno wyrażony w 1:16-17. We fragmencie tym apostoł pokazuje, jak Bóg zbawia grzesznika. Wersety te zawierają wszystkie tematy listu – ewangelię, moc Bożą, zbawienie każdego, kto wierzy, usprawiedliwienie Boże, Żyda i Greka. Ryrie jest autorem wspaniałego podsumowania tematu i treści:
Wyraźniej niż w innych listach, w Liście do Rzymian, Paweł przedstawia doktrynę usprawiedliwienia przez wiarę (i jej wątki) w usystematyzowany sposób. Tematem listu jest sprawiedliwość Boga (1:16-17). Wiele podstawowych doktryn chrześcijańskich jest tu omówionych: naturalne objawienie (Rzym. 19-20), powszechność grzechu (Rzym. 3:9-20), usprawiedliwienie (Rzym. 3:24), przebłaganie (Rzym. 3:25), wiara (Rzym. 4:1), grzech pierworodny (Rzym. 5:12), zjednoczenie z Chrystusem (Rzym. 6:1), wybór i odrzucenie Izraela (Rzym. 9-11), dary duchowe (Rzym. 12:3-8) i szacunek dla rządu (Rzym. 13:1-7). 5
Różne formy słowa „sprawiedliwy” i „sprawiedliwość” są licznie używane w całym liście do Rzymian. Grecki rzeczownik dikaiosune,, „sprawiedliwość”, występuje 34 razy, rzeczownik didaio,, ma, „sprawiedliwy czyn, uiszczenie, rozporządzenie”, pięć razy, rzeczownik dikaiokrisia (sprawiedliwy osąd), raz, przymiotnik dikaios, „sprawiedliwy”, znajduje się siedem razy, rzeczownik dikaio,, sis, „Usprawiedliwienie, uiszczenie” dwa razy, a czasownik dikaioo, „deklarować lub okazać bycie sprawiedliwym”, występuje 15 razy, co daje łączną liczbę 64 pochodnych słów.
Wybranie kluczowych rozdziałów w liście do Rzymian jest z pewnością trudne, gdyż jest on znakomitą rozprawą na temat doktryny i jej zastosowania w życiu. Każdy rozdział jest kluczowy. Dwie jednak części księgi wyróżniają się.
Chrystus widziany w Liście do Rzymian:
Paweł przedstawia Jezusa Chrystusa jako Drugiego Adama, którego sprawiedliwość i zastępcza śmierć przyniosła uzasadnienie dla wszystkich, którzy pokładali w Nim swą wiarę. Ofiaruje On swą sprawiedliwość jako łaskawy dar dla grzesznych ludzi, znosząc potępienie Boga i gniew za ich grzeszność. Jego śmierć i zmartwychwstanie są podstawą odkupienia, usprawiedliwienia, pojednania, zbawienia i wyniesienia wiernych.6
Oprócz wstępu (1:1-7), gdzie Paweł oznajmia swój temat i wniosków, gdzie przekazuje osobiste przesłania i błogosławieństwa (15:14-16:27), List do Rzymian dzieli się na trzy części:
I. Wstęp (1:1-17)
II. Potępienie: Potrzeba sprawiedliwości z powodu grzechu w nas wszystkich (1:18– 3:20)
A. Potępienie niemoralnego człowieka (Greka) (1:18-32)>
B. Potępienie moralnego człowieka (2:1-16)>
C. Potępienie religijnego człowieka (Żyda) (2:17–3:8)>
D. Potępienie wszystkich ludzi (3:9-20)>
III. Usprawiedliwienie: Przypisanie sprawiedliwości Bożej przez Chrystusa (3:21–5:21)
A. Opis sprawiedliwości (3:21-31)>
B. Ilustracja sprawiedliwości (4:1-25)>
C. Błogosławieństwa sprawiedliwości (5:1-11)>
D. Kontrast między sprawiedliwością a potępieniem (5:12-21)>
IV. Uświęcenie: sprawiedliwość przekazana i dowiedziona (6:1–8:39)
A. Uświęcenie i grzech (6:1-23)>
B. Uświęcenie i prawo (7:1-25)>
C. Uświęcenie i Duch Święty (8:1-39)>
V. Dowiedzenie: Żyd i Grek, zakres sprawiedliwości Boga (9:1–11:36)
A. Przeszłość Izraela: wybór Boga (9:1-29)>
B. Teraźniejszość Izraela: odrzucenie Boga (9:30–10:21)>
C. Przyszłość Izraela: odbudowa przez Boga (11:1-36)>
VI. Zastosowanie: Użycie sprawiedliwości w służbie (12:1–15:13)
A. W związku z Bogiem (12:1-2)>
B. W związku z samym sobą (12:3)>
C. W związku z kościołem (12:4-8)>
D. W związku ze społeczeństwem (12:9-21)>
E. W związku z rządem (13:1-14)>
F. W związku z innymi chrześcijanami (14:1–15:13)>
VII. Przesłania osobiste i błogosławieństwo (15:14–16:27)
A. Plany Pawła (15:14-33)>
B. Osobiste pozdrowienia Pawła (16:1-16)>
C. Wnioski Pawła i błogosławieństwo (16:17-27)
To, że Paweł jest autorem tego listu jest poparte zarówno zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi dowodami. Od wieku pierwszego (96 n.e.), występują stałe i liczne dowody na to, że Paweł jest jego autorem. Klemens z Rzymu mówi o 1 Liście do Koryntian jako o „Liście błogosławionego Apostoła Pawła” w swym Liście do Koryntian, cytując nawet 1 List do Koryntian w związku z ich trwających rozłamach. Wewnętrzne dowody są oczywiste. Pisarz nazywa siebie Pawłem w kilku miejscach (zobacz 1:1; 16:21, a także 1:12-17; 3:4, 6, 22).
Będąc napisanym do kościoła w Koryncie, list ten był znany jako Pros Corinthious A, co oznacza Pierwsi Koryntianie. A lub alfa, pierwsza litera greckiego alfabetu, została bez wątpienia dodana później, by rozróżnić ten list od drugiego Listu do Koryntian, który został napisany wkrótce po tym liście.
Paweł początkowo głosił ewangelię w Koryncie w czasie swej drugiej podróży misyjnej około roku 50 n.e. Podczas tego pobytu mieszkał i pracował z Akwilem i Pryscyllą, którzy także zajmowali się szyciem namiotów (Dz.Ap. 18:3). Jak było to w jego zwyczaju, Paweł najpierw nauczał w synagodze, lecz w końcu został stamtąd wypędzony przez opozycję żydowską Jednakże, przeprowadził się tylko do sąsiedniego budynku, domu Tycjusza Justusa, gdzie kontynuował swoje kapłaństwo (Dz.Ap. 18:7). Mimo, że zaskarżony przez Żydów do prokonsula Galliona (oskarżenie zostało oddalone), Paweł pozostał w Koryncie przez 18 miesięcy (Dz.Ap. 18:1-17; 1 Kor. 2:3). List ten został napisany około 55 roku n.e. po koniec trzyletniego pobytu Pawła w Efezie (zobacz także 16:5-9; Dz.Ap. 20-31). Jego informacja, że przebywał w Efezie aż do Zielonych Świąt (16:8), świadczy o tym, że kiedy pisał ten list, zamierzał zostać tam nieco krócej niż rok.
Uchwycenie tematu i celu wymaga pewnych informacji historycznych. Korynt był dużą metropolią (około 700 000 mieszkańców, około dwie trzecie z nich byli niewolnikami), położoną nad wąskim przesmykiem między Morzem Egejskim a Morzem Adriatyckim, który łączył Peloponez z północną Grecją. Mimo, że z punktu widzenia człowieka kwitnął rozwijającym się handlem, Paweł i jego towarzysze zastanawiali się jaki rodzaj sukcesu ewangelii o sprawiedliwości Boga można odnieść w mieście takim jak Korynt. Jako miasto słynął z rażącego materializmu i głębokiej grzeszności. W mieście pełno było kapliczek i świątyń, a tą najbardziej wyróżniającą się była świątynia Afrodyty, która znajdowała się na szczycie wzgórza o wys. 550 m. o nazwie Akrokorynt. We wczesnej literaturze greckiej Korynt utożsamiany był z bogactwem (Homer Illiada 2.569-70) i nieśmiertelnością. Kiedy Platon mówił o prostytutce, używał określenia „córa Koryntu” ( Republika 404d). Dramaturg Filetaerus (Ateneusz 13. 559a) zatytułował karykaturalną sztukę Ho Korinthiaste,,s, co znaczy „Rozpustnik”. Arystofanes wymyślił nowy czasownik korinthiazomai, „zachowywać się jak Koryntianin”, co oznaczało „praktykować cudzołóstwo”. Według Straba wiele bogactwa i rozpusty Koryntu zlokalizowane było wokół świątyni Afrodyty i jej tysiąca prostytutek. Z tego powodu ostrzegało przysłowie: „Nie dla każdego człowieka jest wyprawa do Koryntu”.
Z relacji w Dziejach wydaje się, że Paweł miał małe zbiory wśród Żydów, a że prawie wszyscy nawróceni przez niego byli Grekami. Większość z nich pochodziła z niższego stanu, lecz niektórzy byli też z możniejszych klas (1:26-31). Istniały pomiędzy nimi społeczne i ekonomiczne różnice (7:20-24; 11:21-34); Niektórzy nawet byli pogrążeni w pogańskiej rozpuście (6:9-11). Jednakże jako Grecy byli dumni ze swego intelektualizmu, mimo, że w ich przypadku zdegenerował się on w niedojrzały i płytki jego rodzaj (1:17; 2:1-5)...7
Z pewnością udaje się zauważyć jak niemoralność i stan religijny negatywnie wpływały na życie kościoła duchowo i moralnie. Podstawowym tematem listu jest to, jak nowe życie chrześcijanina, uświęcone w Chrystusie i świętych przez powołanie, ma być zastosowane w każdej życiowej sytuacji. To nowe życie w Chrystusie wymaga nowego sposobu postępowania według Ducha Świętego (3:16, 17; 6:11, 19-20). Mądrość Boga objawiona nam w Chrystusie, ma zmienić wiernych w sferze indywidualnej, jak i społecznej.
Dlatego, 1 List do Koryntian został napisany jako pasterska naprawa wielu problemów i nieładu w tamtejszym kościele, o którym Paweł został poinformowany. Do problemów należał podział kościoła 91:11), ufanie mądrości człowieka lub świata, a nie mądrości Boga (1:21-30), niemoralność (rozdz. 5; 6:9-20) i wiele pytań dotyczących małżeństwa i rozwodu, żywności, modlitwy, darów duchowych i zmartwychwstania. Bez wątpliwości, z powodu sytuacji religijnej i braku moralności, zniekształcone poglądy i zachowania o dużej różnorodności charakteryzowały ten kościół.
Kluczowe słowa:
Kluczowym słowem jest „naprawa”, gdyż Paweł pragnął naprawy problemów w Koryncie, lecz „mądrość” i kontrast mądrości Boga z mądrością człowieka, jest także kluczowym słowem księgi. „Mądrość” występuje 29 razy w 22 wersetach.
Rozdział 13 jest wspaniałym rozdziałem o agape, miłości, bez wątpliwości wyróżnia się jako szczytowy rozdział tej księgi. Z pewnością nigdy nie powstało na piśmie wspanialsze wyjaśnienie miłości.
Chrystus widziany w Pierwszym Liście do Koryntian:
Centralność Chrystusa jako esencja, źródło i sposób chrześcijańskiego życia jest wyrażona w 1:30: „Ale wy dzięki niemu jesteście w Chrystusie Jezusie, który stał się dla nas mądrością od Boga i sprawiedliwością, i poświęceniem, i odkupieniem”.
I. Wstęp (1:1-9)
A. Powitanie (1:1-3)>
B. Modlitwa dziękczynna (1:4-9)>
II. Podział Kościoła (1:10–4:21)
A. Raport o podziałach (1:10-17)>
B. Przyczyny podziałów (1:18–2:16)>
1. Niezrozumienie przesłania Boga o krzyżu (1:18–2:5)
2.Niezrozumienie posługi Ducha (2:6-16)
C. Skutek podziałów (3:1–4:5)>
1. Rozwój duchowy jest hamowany (3:1-9)>
2. Nagrody są zatracone (3:10–4:5)>
D. Model i przykład Pawła (4:6-21)>
III. Moralny nieład w Kościele (5:1–6:20)
A. Przypadek kazirodztwa (5:1-13)>
B. Problem sporów w pogańskich sądach (6:1-8)>
C. Ostrzeżenie przeciwko moralnej swobodzie (6:9-20)>
IV. Instrukcje dotyczące małżeństwa (7:1-40)
A. Małżeństwo i celibat (7:1-9)>
B. Małżeństwo i rozwód (7:10-24)>
C. Małżeństwo i służba chrześcijańska (7:25-38)>
D. Małżeństwo i ponowne małżeństwo (7:39-40)>
V. Instrukcje dotyczące żywności ofiarowanej bożkom (8:1–11:1)
A. Pytanie: Czy chrześcijanin może jeść żywność poświęconą pogańskiemu bogowi? (8:1-13)>
B. Przykład Pawła (9:1-27) >
C. Nawoływania (10:1–11:1)>
VI. Instrukcje dotyczące publicznego oddawania chwały (11:2–14:40)
A. Nakrycia głowy kobiet (11:2-16)>
B. Wieczerza Pana (11:17-34)>
C. Użycie darów duchowych (12:1–14:40)>
1. Rodzaje darów (12:1-11)>
2. Cel darów: jedność w różnoroności (12:12-31)>
3. Wyższość miłości nad darami (13:1-13)>
4. Wyższość proroctwa nad językami (14:1-25)>
5. Przepisy dotyczące korzystania darów (14:26-40)>
VII. Doktryna Zmartwychwstania(15:1-58)
A. Ważność zmartwychwstania (15:1-11)>
B. Konsekwencje odrzucenia zmartwychwstania (15:12-19)>
C. Chrześcijańska nadzieja (15:20-34)>
D. Zmartwychwstałe ciało (15:35-50)>
E. Chrześcijańskie zwycięstwo poprzez Chrystusa (15:51-58)>
VIII. Zbiórka dla Jerozolimy (16:1-4)
IX. Wnioski (16:5-24)
Ponownie, jak jest to zaznaczone w powitaniach na początku, Paweł jest autorem tego listu. Zarówno dowody wewnętrzne i zewnętrzne silnie popierają autorstwo Pawła. „Jest on przypieczętowany w jego stylu i zawiera więcej materiału autobiograficznego niż jakiekolwiek inne jego pisma.8” Jedyny problem dotyczy uwagi niektórych osób na temat widocznego braku jedności. Niektórzy krytycy twierdzą, że rozdziały 10-13 nie były częścią tego listu w jego pierwotnej formie z powodu nagłej zmiany tonu.
Popularna teoria głosi, że rozdz. 10-13 są częścią zaginionego „smutnego listu”. Mimo, że niektóre cechy tych rozdziałów odnoszą się do tego, co musiało być treścią zaginionego listu, główny temat tego listu (przestępca z 2 Kor. 2:5), nie jest nigdzie wspomniany w tych rozdziałach. Ponadto, nie ma dowodów na taki podział drugiego listu do Koryntian. 9
Dla odróżnienia tego listu od Pierwszego Listu do Koryntian, otrzymał on tytuł, Pros Corinthians B. Litera B oznacza grecką literę beta, drugą literę greckiego alfabetu.
Dokładne badanie Dziejów i Listów odsłania następujące podsumowanie zaangażowania Pawła w kościół koryncki: (1) odbyła się pierwsza wizyta do Koryntu, po której nastąpił (2) pierwszy list do Koryntu (obecnie zaginiony). Potem był (3) drugi list do Koryntu (1 Kor.). (4) Następnie miała miejsce druga wizyta w Koryncie („bolesna wizyta”, 2 Kor. 2:1). (5) Potem był trzeci list do Koryntu (także zaginiony). (6) Następnie powstał Drugi List do Koryntian, czwarty list do Koryntu. (7) Na koniec odbyła się trzecia wizyta w Koryncie (Dz.Ap. 20:2-3). Należy zauważyć, że dwa zaginione listy zaginęły, ponieważ zgodnie z intencją Boga miały nie być częścią biblijnego kanonu.
Z powodu buntu złotników (Dz.Ap. 19:23-41), Paweł wyjechał z Efezu do Macedonii (Dz.Ap. 20:1) wiosną 56 roku n.e. Po drodze zatrzymał się w Troadzie, mając nadzieję na spotkanie z Tytusem (2 Kor. 3:13) i otrzymanie wiadomości o stanie rzeczy w Koryncie. Ponieważ nie zastał Tytusa, udał się do Macedonii, bez wątpienia martwiąc się o bezpieczeństwo Tytusa (7:5-6). Tam spotkał Tytusa, który przyniósł dobre wiadomości o ogólnym dobrym stanie kościoła korynckiego, lecz złe wiadomości o grupie, która sprzeciwiała się Pawłowi i jego apostolstwie. W Macedonii Paweł napisał czwarty list, Drugi List do Koryntian. Paweł odbył potem trzecią wizytę do Koryntu podczas zimy 56-57 r. N.e. (Dz.Ap. 20:2-3).
Ze wszystkich listów Pawła, Drugi List do Koryntian jest najbardziej osobistym i intymnym. Obnażył w nim swe serce i wyznał niezawodną miłość do Koryntu, mimo tego, że niektórzy byli niezwykle krytyczni zmienni w swych uczuciach do niego. Główny temat jest przywołany przez Jamesa K. Lowery’ego w Bible Knowledge Commentary (Komentarzu wiedzy biblijnej).
To co niepokoiło Pawła najbardziej, była obecność fałszywych nauczycieli, podających się za apostołów, którzy wstąpili do kościoła. Propagowali swe własne idee, a jednocześnie pragnęli, by skompromitować zarówno osobę, jak i przesłanie apostoła. Drugi List do Koryntian został napisany w obronie autentyczności zarówno jego apostolstwa, jak i przesłania. Nie zostało to przekazane jako obrona własna, gdyż Paweł wiedział, że akceptacja jego kapłaństwa i przesłania była ściśle zależna od dobrej kondycji kościoła korynckiego. 10
W czasie obrony Pawła, wyłaniają się trzy kluczowe cele: (1) Paweł wyraził swą radość z życzliwej odpowiedzi kościoła na jego kapłaństwo (rozdz. 1-7); (2) pragnął przypomnieć wiernym o ich zobowiązaniu do zbiórki dla chrześcijan w Judei (rozdz. 8-9); i (3) pragnął obronić swój apostolski autorytet (rozdz. 10-13).
Podczas gdy dzieło koncentruje się głównie na „obronie” kapłaństwa i autorytetu Pawła, kluczowym słowem, które wypływa na powierzchnię jest „pocieszenie” (występujące 11 razy w 9 wersetach). Kiedy spotykamy się z różnymi życiowymi dylematami, musimy nauczyć się jak znaleźć nasze pocieszenie w Bogu, który jest Bogiem wszelkiego pocieszenia.
Rozdziały 8-9 stanowią jedną całość i zawierają najpełniejsze objawienie planu Boga dotyczącego ofiarowania w całym Piśmie Św. Znajdują się tam zasady ofiarowania (8:1-6), cel ofiarowania (8:7-15), zasady stosowane w ofiarowaniu (8:16-9:5) i obietnice, które będą zrealizowane w ofiarowaniu (9:6-15).11
W późniejszym liście, Paweł podkreśli jak jesteśmy „pełni w Chrystusie” (Kol. 2:10). Wszystko czego potrzebujemy do życia odnajdujemy w Nim. W tym liście, widzimy Jego jako nasze pocieszenie (1;5), zwycięstwo (2:14), Pana (2:4), wolnością lub swobodą na nowe życie (3:17), światłem (5:10), pojednaniem (5:19), darem (9:15), właścicielem (10:7), mocą (12:9).
I. Głównie przepraszająca:Wyjaśnienie zachowania Pawła i jego apostolskiego kapłaństwa (rozdz. 1–7)
A. Powitanie (1:1-2)>
B. Dziękczynienie za Boże pocieszenie w nieszczęściu (1:3-11)>
C. Prawość motywów i zachowania Pawła (1:12–2:4)>
D. Wybaczenie przestępcy w Koryncie (2:5-11)>
E. Przewodnictwo Boga w kapłaństwie (2:12-17)>
F. Korynccy wierni – list od Chrystusa (3:1-11)>
G. Ujrzenie chwały Boga z odsłoniętymi obliczami (3:12–4:6)>
H. Skarb w naczyniach glinianych (4:7-16a)>
I. Perspektywa śmierci i co to oznacza dla chrześcijan (4:16b–5:10)>
J. Kapłaństwo pojednania (5:11–6:10)>
K. Apel duchowego Ojca do swych dzieci (6:11–7:4)>
L. Spotkanie z Tytusem (7:5-16)>
II. Zachęcająca: Zbiórka dla chrześcijan w Jerozolimie (rozdz. 8–9)
A. Zachęcanie do hojności (8:1-15)>
B. Tytus i jego towarzysze wysłani do Koryntu (8:16–9:5)>
C. Rezultaty hojnych ofiar (9:6-15)>
III. Polemiczna: Dowiedzenie apostolskiego autorytetu przez Pawła (rozdz. 10–13)
A. Obrona autorytetu apostolskiego Pawła i obszaru jego misji (rozdz. 10)>
B. Paweł zmuszony do wychwalania się (rozdz. 11–12)>
C. Końcowe ostrzeżenia (13:1-10)>
D. Wnioski (13:11-14)
Paweł wymienia siebie jako autora tego listu tymi słowami: „Paweł, apostoł”. Z wyjątkiem kilku IXX- wiecznych uczonych, nikt poważnie nie kwestionował jego autorstwa. Ponadto nie istnieją powody, by jego autorstwo było wątpliwe. Unger pisze: „Żaden cień wątpliwości dotyczący autorstwa, jedności, czy apostolskiej autentyczności tego listu nie pochodzi z czasów starożytnych.”13
Tytuł to Pros Galatas, „Do Galacjan.” Będąc adresowanym do „kościołów Galacji”, jest on jedynym listem Pawła adresowanym do grupy kościołów.
Data, kiedy Paweł napisał ten list, zależy od przeznaczenia tego listu. Istnieją dwa główne poglądy: Północny Pogląd Galacyjski i Południowy Pogląd Galacyjski. Ryrie podsumowuje je:
W czasie pisanie tego listu termin Galacja był używany zarówno w geograficznym, jak i politycznym znaczeniu. Termin geograficzny odnosił się do północno-środkowej Azji Mniejszej, na północ od miast Pizydia, Antiochia, Ikonium, Listra i Derbe; termin polityczny odnosił się do prowincji rzymskiej (zorganizowanej w 25 r. p.n.e.), w skład której wchodziły południowe obszary z wymienionymi właśnie miastami. Jeśli list został napisany do chrześcijan w Północnej Galacji, kościoły te zostały założone podczas drugiej podróży misy jnej, a list został napisany w czasie trzeciej podróży misyjnej z Efezu (około 53 n.e.) lub później (około 55) z Macedonii. Poparciem tej wersji jest fakt, że Łukasz używa nazwy „Galacja” tylko dla określenia Północnej Galacji (Dz.Ap. 16:6; 18:23).
Jeśli list został napisany do chrześcijan w Południowej Galacji, tamtejsze kościoły zostały założone w czasie pierwszej podróży misyjnej, list został napisany po zakończeniu tej podróży (prawdopodobnie w Antiochii ok. 49 r. n.e., czyniąc go najwcześniejszym listem Pawła), a sobór w Jerozolimie (Dz.Ap. 15) zebrał się wkrótce potem. Poparciem tej wersji jest fakt, że Paweł nie wspomina decyzji synodu w Jerozolimie, która bezpośrednio dotyczyła jego galacjańskiej debaty dotyczącej judaistów, co oznacza, że sobór ten jeszcze się nie odbył. 14
List do Galacjan był hasłem bojowym o Reformację. Wyróżniał się on bowiem jako Pawła Manifest usprawiedliwienia przez wiarę. Dlatego też dostał on miano „karty Chrześcijańskiej Wolności”. Luter traktował go w bardzo osobisty sposób jako swój list.15 List do Galacjan jest silną polemiką przeciwko judaistom i ich naukom legalizmu. Nauczali oni między innymi, że wiele z obrzędów Starego Testamentu nadal obowiązywało kościół. Dlatego, apostoł pisze, by obalić ich fałszywą ewangelię i przedstawia wyższość usprawiedliwienia przez wiarę i uświęcenia przez Ducha Świętego nad działania zakonu.
Ponadto, judaiści ci nie tylko głosili fałszywą ewangelię, ale także chcieli ośmieszyć apostolstwo Pawła. W pierwszych dwóch rozdziałach Paweł dowodzi swego apostolstwa i przesłania. Paweł przekonywująco pokazuje w nich, że jego apostolstwo i przesłanie przyszło przez objawienie od zmartwychwstałego Chrystusa. Potem, w rozdziale 3 i 4 wyraża zadowolenie nad prawdziwą doktryną łaski, doktryną usprawiedliwienia przez wiarę. Niektórzy jednak, stwierdziliby natychmiast, że taka doktryna prowadzi do rozwiązłości, więc apostoł pokazuje, że chrześcijańska wolność nie oznacza rozpasania. Dlatego, rozdziały 5 i 6 pokazują, że chrześcijanie muszą nauczyć się żyć za pomocą siły Ducha Św. i że postępowanie kontrolowana przez Ducha pokaże nie działania ciała, lecz owoce Ducha.
Wyrażenia „usprawiedliwienie przez wiarę” i „wolność od zakonu” stanowią kluczowe słowa listu.
Fakt, że wierni nie podlegają pod zakon, w żadnym wypadku nie oznacza wolności w robieniu tego co sprawia komuś przyjemność, lecz siłę robienia tego, co powinniśmy zgodnie z łaską Bożą według Ducha Św. W tym znaczeniu, rozdział 5 jest kluczowym rozdziałem. Nasza wolność nie może być nigdy używana jako „okazja do pobłażania ciału”, lecz jako podstawa wzajemnej miłości poprzez postępowanie według Ducha (5:13, 16, 22-25).
Poprzez jego śmierć, przez którą wierni umarli dla zakonu i przez zmienione przez Chrystusa życie (2:20), wierni wydostali się z niewoli (5:1 i n.) i zostali podniesieni do stanu wolności. Moc krzyża dostarcza oswobodzenie od przekleństwa prawa, od potęgi grzechu i samego siebie (1:4; 2;20; 3:13; 4:5; 5:16, 24; 6:14).
I. Osobista: Ewangelia Łaski, Usprawiedliwienie przez wiarę obronione (1:1-2:21)
A. Wstęp (1:1-9)>
B. Ewangelia Łaski nadeszła jako Objawienie (1:10-24)>
C. Ewangelia Łaski została zatwierdzona przez Kościół w Jerozolimie (2:1-10)>
D. Ewangelia Łaski została dowiedziona w upomnieniu Piotra, głównego apostoła (2:11-21)>
II. Doktrynalna: Ewangelia Łaski, Usprawiedliwienie przez wiarę wyjaśnione (3:1–4:31)
A. Doswiadczenie Galacjan: Duch jest dany przez wiarę, nie uczynki (3:1-5)>
B. Przykład Abrahama: Został on usprawiedliwiony przez wiarę, a nie uczynki (3:6-9)>
C. Usprawiedliwienie jest przez wiarę,a nie zakon (3:10–4:11)>
D. Galacjanie otrzymali swe błogosławieństwa przez wiarę, a nie zakon (4:12-20)>
E. Zakon i łaska wzajemnie się wykluczają (4:21-31)>
III. Praktyczna: Ewangelia Łaski, Usprawiedliwienie przez wiarę zastosowane (5:1–6:18)
A. Stan wolności: Stójcie niezachwianie (5:1-12)>
B. Czynienie wolności: Służcie jedni drugim w miłośći (5:13-15)>
C. Potęga wolności: Podążajcie według Ducha (5:16-26)>
D. Wykonywanie wolności: Dobrze czyńcie wszystkim (6:1-10)>
E. Wnioski (6:11-18)
List do Efezjan, podobnie jak list do Filipian, Kolosan i Filemona, są czasem określane jako listy więzienne, ponieważ powstały, gdy Paweł był w niewoli lub w łańcuchach. Każdy z tych listów zawiera odniesienia do tej sytuacji (Efez. 3:1; 4:1; 6:20; Filip. 1:7, 13; Kol. 4:10, 18; Fil. 1, 9, 10).
To czy był on uwięziony raz czy dwa razy w Rzymie jest kwestią sporną, mimo, że dwa uwięzienia wydają się lepiej pasować do faktów. Podczas pierwszego uwięzienia, Paweł był trzymany wewnątrz lub w pobliżu baraków Pretoriańskiego Strażnika lub w wynajętym na swój koszt mieszkaniu przez dwa lata (Dz.Ap. 28:30), podczas których listy te zostały napisane. Spodziewał się uwolnienia (Fil. 22), a po oswobodzeniu udał się w kilka wypraw, napisał 1 List do Tymoteusza i Tytusa, został ponownie aresztowany, napisał 2 List do Tymoteusza i został zamordowany (Zobacz Wstęp do Listu do Tytusa, Tyt. 1:1). Są one więc pierwszymi rzymskimi listami z czasów uwięzienia, gdzie Drugi list do Tymoteusza jest drugim listem rzymskim z czasów uwięzienia. 16
Fakt, że te wspaniałe listy były napisane w czasie, kiedy Paweł był uwięziony w rzymskich barakach lub przykuty do rzymskiego wojownika w swym własnym wynajętym mieszkaniu (Dz.Ap. 28:30), gdzie miałby dostęp do elitarnego Strażnika Pretoriańskiego, jest cudowną ilustracją tego, jak Bóg przyjmuje nasze nieszczęścia i używa je dla Jego chwały i zwiększenia liczby naszych okazji do kapłaństwa (zobacz. Filip. 1:12-13). Pokazuje on, że choć możemy być przykuci i powstrzymywani, Słowo Boże nie może być uwięzione (zobacz także 2 Tym. 2:9).
Jak jest to jasno wyjaśnione w otwierającym wersecie każdego z listów więziennych, Paweł jest uznany jako ich autor. To, ze ten apostoł jest autorem Listu do Efezjan jest silnie poparte zarówno wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi dowodami. Dwa razy, pisarz nazywa siebie Pawłem (1:1; 3:1). Także ten list jest napisany w charakterystyczny dla Pawła sposób z pozdrowieniami i podziękowaniami, częścią doktrynalną, po której znajduje się praktyczne zastosowanie tej doktryny z wnioskami zawierającymi osobiste komentarze. Jeśli chodzi o dowody zewnętrzne, kilku ojców kościoła (Klemens z Rzymu , Ignacjusz, Polikarp, Klemens z Aleksandrii i inni) cytowali lub używali sformułowań bardzo przypominających te znalezione w Liście do Efezjan. 17
W ostatnich latach, jednak, krytycy przyjrzeli się wewnętrznym podstawom , by postawić wyzwanie tej jednomyślnej starożytnej tradycji. Zostało zauważone, że słownictwo i styl różnią się od innych listów Pawła, lecz pominięto dostosowanie się Pawła do nowych warunków (rozważ Rzym. i 2 Kor.). Teologia Listu do Efezjan w pewien sposób odzwierciedla dalszy rozwój, lecz musi to być przypisane własnemu rozwojowi Pawła i jego medytacji dotyczącej kościoła jako ciała Chrystusa. Ponieważ list jasno wymienia autora w otwierającym go wersecie, nie jest koniecznym, by wysnuwać teorie, ze List do Efezjan został napisany przez jednego z uczniów Pawła lub jego wielbicieli, takich jak Tymoteusz, Łukasz, Tychikus, czy Onesimus.18
Sporne są także tytuł i przeznaczenie listu. Tradycyjny tytuł to Pros Ephesious, „Do Efezjan”. Wiele starożytnych rękopisów omija jednakże en Epheso,,. Z tego i innych powodów wielu uczonych wierzy, że był to list encykliczny (przeznaczony do obiegu pomiędzy kilkoma kościołami).
Kilka rzeczy wskazuje na to, że List do Efezjan był przeznaczony do obiegu, że był doktrynalną rozprawą w formie listu do kościołów Azji Mniejszej. Niektóre greckie rękopisy omijają wyrażenie „w Efezie” w 1:1. W liście tym nieobecna jest kontrowersja i nie dotyczy on problemów konkretnych kościołów. Ponieważ Paweł pracował w Efezie przez około trzy lata i ponieważ normalnie wspominał wielu przyjaciół z kościołów, do których pisał, brak imion w tym liście, jest silnym poparciem na jego encykliczny charakter. Jest to prawdopodobne, że list został najpierw wysłany do Efezu przez Tychikusa (Efez. 6:21-22; Kol. 4:7-8) i jest być może tym samym listem, który jest nazwany „moim listem ...z Laodycei” w Kol. 4:16. 19
Jak już wcześniej wspomniano, apostoł był więźniem kiedy pisał ten list (Efez. 3:1; 4:1; 6:20). Mimo, że uczeni różnią się w kwestii tego, czy Paweł napisał List do Efezjan, kiedy był uwięziony w Cezarei (Dz.Ap. 24:27) w 57-59 r. n.e., czy w Rzymie (28:30) w 60-62 r. n.e., dowody dają pierwszeństwo uwięzieniu w Rzymie. Tak jak również wspomniano, wierzy się, ze Listy do Efezjan, Filipian, Kolosan i Filemona były napisane w tym samym okresie (zobacz Filip. 1:7; Kol. 4:10; Fil. 9). Ponieważ w Liście do Efezjan nie ma żadnego nawiązania do uwolnienia, w przeciwieństwie do Listu do Filipian (1:19-26) i Filemona (w. 22), wiele osób wierzy, że List do Efezjan został napisany we wczesnym okresie jego uwięzienia około 60 r. n.e., kiedy Paweł był pilnowany przez strażnika domowego w swym wynajmowanym mieszkaniu (Dz.Ap. 28:30). Po uwolnieniu napisał 1 List do Tymoteusza i List do Tytusa, został ponownie aresztowany, napisał 2 List do Tymoteusza i zginał śmiercią męczeńską w Rzymie.
Żaden konkretny cel nie jest wymieniony i żaden określony problem, czy herezja nie zostały tu poruszone. W Liście do Efezjan, Paweł przedstawia tajemnicę chwały, „kościół, który jest ciałem Chrystusa,” Chrystusa jako głowę Kościoła (1:22, 23) i wiernych jako współczłonków pobłogosławionych każdym duchowym błogosławieństwem w Chrystusie (1:3; 2:11-22). Jest oczywistym, że celem Pawła jest poszerzenie horyzontów wiernych jeżeli chodzi o bezkresne bogactwo jego błogosławieństwa w Chrystusie, który jest głową kościoła, ciała Chrystusa. Z tego wysnuwają się dwa wielkie cele tego listu. Pierwszym jest przedstawienie czegoś z bogactwa błogosławieństw, które wierni mają w Chrystusie i tego jak poprzez nie, wieczne cele Boga są połączone w osobie Chrystusa, wszystkie rzeczy w niebie i na ziemi (1:2-12). Drugi temat wypływa z pierwszego, a mianowicie, jest to odpowiedzialność wiernych, by wiedzieć, pojąć i postępować w sposób, który jest odpowiedni dla jego niebiańskiego stanowiska i powołania w Chrystusie. (1:18-23; 3:14-21; 4:1).
Mimo, że list nie został napisany, by uleczyć, czy naprawić jakieś konkretne błędy, Paweł zaplanował go jako zapobieganie tym problemom, które tak często mają miejsce z powodu braku dojrzałości lub niepowodzenia w zrozumieniu i zastosowaniu tego, co wierni posiadają w Chrystusie. Łączy się z tym krótki fragment o wojnie wiernych przeciwko Szatanowi (6:10-18). Dlatego Paweł pisze o bogactwie, postępowaniu i wojnie wiernych.
W związku z tematem lub celem, kluczowymi słowami są „bogactwo”, „postępowanie” i „stan wojny”.
Tak jak w wielu z pozostałych listach Pawła, wybranie kluczowego rozdziału jest trudne, lecz rozdział 6 wyróżnia się z powodu jego bardzo ważnego objawienia dotyczącego natury wojny z Szatanem (6:10-18). Podczas gdy jesteśmy ubłogosławieni w Chrystusie wszelkim duchowym błogosławieństwem (1:3), nadal stajemy twarzą w twarz z groźnym wrogiem, na którego potrzebujemy zbroi Boga. Dlatego, musimy poważnie potraktować nawoływanie, „by umacniać się w Panu i w potężnej mocy jego” (6:10).
Wyrażenia w Liście do Efezjan takie jak, „w Chrystusie”, czy „z Chrystusem” pojawiają się 35 razy. Jest w nich pewne podobieństwo do wszystkich listów Pawła, lecz w tym liście występują częściej niż w innych. W ten sposób widzimy to, co wierni posiadają dzięki ich pozycji w Zbawicielu. Są oni w Chrystusie (1:1), ubłogosławieni w Chrystusie wszelkim duchowym błogosławieństwem (1:3), wybrani w Nim (1:4), usynowieni przez Chrystusa (1:5), w Umiłowanym (1:6), odkupieni w Nim (1:7), przeznaczeni, by stać się Jego cząstką (1:11), mający nadzieję, by przyczynić się do uwielbienia chwały Jego w Chrystusie (1:12), zapieczętowani przez Niego Duchem Świętym, który jest rękojmią dziedzictwa naszego (1:13-14), ożywionymi, wskrzeszonymi i posadzonymi w okręgach niebieskich w Chrystusie Jezusie (2:5-6), stworzonymi w Chrystusie do dobrych uczynków (2:10), współuczestnikami obietnicy w Chrystusie (3:6), mającymi dostęp do Boga przez wiarę w Chrystusa (3:12).
I. Powitanie lub pozdrowienie (1:1-2)
II. Doktrynalna cześć listu, Bogactwo i wezwanie Kościoła (1:3-3:21)
A. Wychwalenie odkupienia (1:4-14)>
1. Wybrani przez Ojca (1:4-6)>
2. Odkupieni przez Syna (1:7-12)>
3. Zapieczętowani Duchem Świętym (1:13-14)>
B. Modlitwa o mądrość i objawienie (1:15-23)>
1. Powód modlitwy (1:15-18a)>
2. Treść modlitwy (1:18b-23)>
C. Przemieszczenie (2:1-22)>
1. Nowe miejsce w okręgach niebieskich (2:1-10)>
2. Nowe miejsce w mieszkaniu Bożym (2:11-22)>
D. Wyjaśnienia marginesowe (3:1-13)>
1. Tajemnica, odsłoniona przez Objawienie (3:1-6)>
2. Kapłan, powołany do obwieszczania (3:7-13)>
E. Modlitwa o wykonanie (3:14-21)>
III. Praktyczna część listu; Postępowanie i zachowanie Kościoła (4:1-6:24)
A. Postępowanie wiernych w jedności (4:1-16)>
1. Apel, by zachować jedność (4:1-3)>
2. Podstawa jedności (4:4-6)>
3. Środki jedności (4:7-16)>
B. Postępowanie wiernych w sprawiedliwości (4:17-5:18)>
1. Poprzednie postępowanie w starym życiu (4:17-19)>
2. Obecne postępowanie w nowym życiu (4:20-32)>
3. Model naszego postępowania (5:1-7)>
4. Dowód na i powód naszego postępowania (5:8-13)>
5. Siła i postanowienie naszego postępowania (5:14-18)>
C. Postępowanie wiernych w świecie (5:19-6:9)>
1. Jeżeli chodzi o nich i Kościół (5:19-21)>
2. Jeżeli chodzi o ich dom (5:22-6:4)>
3. Jeżeli chodzi o ich zawód (6:5-9)>
D. Postępowanie wiernych w stanie wojny (6:10-20)
1. Namawianie do umacniania się (6:10-13)>
2. Wyjaśnienie naszej zbroi (6:14-17)>
3. Zastosowanie naszej zbroi (6:18-20)>
E. Wnioski (6:21-24)
Zarówno wewnętrzne, jak zewnętrzne dowody ponownie wskazują na Pawła jako autora. „Wczesny kościół był jednogłośny w swym świadectwie, że List do Filipian został napisany przez apostoła Pawła (zobacz 1:1). List wyjawia cechę autentyczności, gdyż wiele osobistych odniesień autora pasuje do wszystkiego co wiemy z innych ksiąg NT.”20
List do Kościoła w Filippi, pierwszego kościoła założonego przez Pawła w Macedonii, jest zatytułowany w tekście greckim, Pros Philippe,,sious, „Do Filipian”.
Tak jak List do Efezjan, ten list też został napisany w czasie uwięzienia Pawła. Jego odniesienie do Strażnika Pretoriańskiego (Filip. 1:13), jak i możliwości śmierci (wersety 20-26) sugerują, że pisał on z Rzymu. Mimo, że możliwa była śmierć, Paweł także wydawał się pewny swego uwolnienia. Sugeruje to, że List do Filipian został napisany po Liście do Efezjan w 60 lub 61 roku n.e.
Podczas gdy List do Efezjan przedstawia pełną chwały tajemnicę, „Kościół, który jest ciałem Chrystusa”, Chrystusa jako głowę Kościoła (1;22-23) i wiernych jako współczłonków, którzy są po równo obdarzeni wszelkim duchowym błogosławieństwem w Chrystusie (1:3; 2:11-22), List do Filipian strzeże wykonania Listu do Efezjan. List do Filipian pilnuje, by nie doszło do porażki w wykonywaniu dostarczonej przez Chrystusa jedności, a także porażki w cieszeniu się wiernych ich błogosławieństwami i byciem w Chrystusie (Filip. 1:27; 2:2; 4:1 i n.). Temat Listu do Filipian można nazwać „radością i jednością w Chrystusie”.
Paweł miał kilka oczywistych powodów. Pisząc List do Filipian pragnął: (1) wyrazić swą miłość i wdzięczność za dar, który mu przysłali (1:5; 4:10-19); (2) przedstawić raport o okolicznościach, w jakich się znajdował (1:12-26; 4:10-19); (4) namówić ich, by żyli w pokorze i jedności (2:1-11; 4:2-5); (5) polecić Tymoteusza i Epafrodyta kościołowi filipiańskiemu (2:19-30); i (6) ostrzec Filipian przed legalistycznymi judaistami i gnostykami, którzy przenikali do ich środowiska. (rozdz. 3).
Kluczowym słowem, występującym w takiej lub innej formie 16 razy jest : „radość” lub „radować”. „Jedność” lub „jednomyślność” także jest kluczowym pojęciem księgi. Jest ono wyrażone na wiele sposobów: „bycie jednej myśli, posiadanie tej samej miłości, bycie zgodnymi, ożywionymi jednomyślnością” (2:2); „stanie w jednym duchu, jednomyślnie walcząc społem” (1:27) i „bycie jednomyślne” (4:2).
Rozdział 2 jest z pewnością kluczowym rozdziałem, gdyż przedstawia Chrystusa jako nasz przykład stawiania innych przed nami samymi przez posiadanie umysłu Chrystusa. W tym czasie również, Paweł przechodzi do wielkiego objawienia dotyczącego pokory i wyniesienia Chrystusa w 2:5-11.
Żaden fragment nie jest bardziej wyrazisty i jawniej wyrażony jeśli chodzi o charakter, fakt i cel ucieleśnienia Chrystusa niż zawarty w tej księdze, wspaniały fragment kenosis (2:5 i n.). Ponadto, w świetle tego kim Chrystus był, jest, co osiągnął i osiągnie, Paweł określa Chrystusa jako życie wiernego, „dla mnie życiem jest Chrystus” (1:21), że On jest doskonałym modelem pokory i miłości poświęcenia (2:4-5), że On jest tym, który przemieni znikome ciało nasze w postać, podobną do uwielbionego ciała swego przez zmartwychwstanie (3:21), i On jest naszym sposobem na wzmocnienia w każdej sytuacji w życiu (4:12).
I. Powitanie i podziękowanie Filipianom (1:1-11)
II. Sytuacja osobista Pawła w Rzymie: nauczanie Chrystusa (1:12-30)
III. Model chrześcijańskiego życia: posiadanie umysłu Chrystusa (2:1-30)
A. Namawianie do pokory (2:1-4)>
B. Streszczenie pokory (2:5-11)>
C. Ćwiczenie pokory (2:12-18)>
D. Przykłady pokory u Tymoteusza i Epafrodyta (2:19-30)>
IV. Nagroda chrześcijańskiego życia: posiadanie wiedzy Chrystusa (3:1-21)
A. Ostrzeżenie przeciwko legalistycznym judaistom (3:1-4a)>
B. Przykład Pawła (3:4b-14)>
C. Namawianie inny chosób (3:15-21)>
V. Pokój chrześcijańskiego życia: świadomość obecności Chrystusa (4:1-23)
A. Pokój z innymi (4:1-3)>
B. Pokój z samym sobą (4:4-9)>
C. Pokój z zaistniałymi okolicznościami (4:10-23)
1. Tron w niebie (4:1-11)>
Za sprawą pozdrowień w 1:2, List do Kolosan stał się znany jako Pros Kolossaeis, „Do Kolosan”. Podobnie jak w innych listach Pawła dotychczas omówionych, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne dowody silnie popierają autorstwo Pawła. Jednakże niektóre osoby poddają autorstwo tego listu wątpliwości, a to za sprawą słownictwa i charakteru herezji odpieranej w tym liście. Expositor’s Bible Commentary zawiera wspaniałe podsumowanie kluczowych problemów dotyczących autorstwa i daty powstania Listu do Kolosan:
To, czy List do Kolosan nie jest autentycznym listem Pawła nie jest zazwyczaj przedmiotem sporów. We wczesnym kościele, wszyscy, którzy zabierali głos ten temat, przypisywali autorstwo Pawłowi. Jednakże w XIX wieku niektórzy, uważali, że herezja obalona w rozdz. 2 była drugowiecznym gnostycyzmem. Uważna analiza pokazuje jednak, że herezja, do której Paweł się odnosi, jest znacząco mniej rozwinięta niż gnostycyzm wiodących gnostyckich nauczycieli z drugiego i trzeciego wieku. Ponadto, zalążki tego, co w późniejszym czasie stało się rozwiniętym gnostycyzmem drugiego wieku były obecne w pierwszym wieku i starały wtargnąć do kościołów. Nie jest to więc konieczne, by datować List do Kolosan w drugim wieku, w czasie, który było już za późno dla Pawła, by napisać ten list.
Przeciwnie, należy datować ten list w okresie pierwszego uwięzienia Pawła w Rzymie, gdzie spędził przynajmniej dwa lata w areszcie domowym (zobacz Dz.Ap. 28:16-31).22
Paweł napisał wszystkie cztery list więzienne podczas swego pierwszego rzymskiego uwięzienia. Oznacza to, że napisał je w 60-61 n.e. (zobacz dyskusję na temat daty Listu do Efezjan i Filipian).
Tematem jest owocna i efektywna moc przesłania ewangelii, która zwiastuje zwierzchnictwo, nadrzędność i całkowitą wystarczalność Chrystusa dla kościoła, który jest Jego ciałem. W liście tym widzimy Pawła „szczegółowy portret Chrystusa”23. List do Kolosan przedstawia, że z powodu tego, że Jezus Chrystus jest w Swojej osobie i że odniósł sukcesy w Swej pracy, On, jako obiekt wiary wyznawców, jest wszystkim czego potrzebujemy, gdyż w Nim mamy pełnię (2:10). W skrócie, List do Kolosan przedstawia całą nadrzędność, całą wystarczalność, unikalność i pełnię osoby i pracy Jezusa Chrystusa jako Zbawiciela Boga-człowieka, Stworzyciela i Zwierzchnika wszechświata, pełne rozwiązanie ludzkich potrzeb, zarówno w czasie obecnym, jak i wieczności. Jest księgą kosmosu, przedstawiającą Chrystusa kosmosu: Stworzyciela/Zwierzchnika i Odkupiciela/Pojednawcę człowieka i całego wszechświata.
Kluczowe słowa w tej księdze to „zwierzchnictwo” i „wystarczalność”.
Rozdział 2 jest kluczowym, ponieważ pokazuje dlaczego i w jaki sposób wierny ma pełnię w Chrystusie i nie potrzebuje nic dodatkowego oprócz zbawczej osoby i czynów Chrystusa. Rozdział 3 następnie wydaje owoce, drzewa, którego korzeń był poprzednim rozdziałem. Ponieważ wierni mają pełnię w Chrystusie (2:10) i wzniesieni w Nim, mają teraz wszystko czego potrzebują do przemiany na podobieństwo Chrystusa we wszystkich dziedzinach życia. (3:1 i n.).
Wilkinson i Boa zauważają:
Ta szczególna księga Chrystusowa jest skoncentrowana na Chrystusie kosmosu-„głowie wszelkiej nadziemskiej władzy i zwierzchności” (2:10), Panem stworzenia (1:16-17), Autorem pojednania (1:20-22; 2:13-15). On jest podstawą nadziei wiernych (1:5, 23, 27), źródłem mocy wiernego na nowe życie (1:11, 29), Odkupicielem i Pojednawcą wiernych (1:14, 20-22, 2:11-15), wcieleniem całej pełni boskości (1:15, 19, 2:9), Stwórcą i Zwierzchnikiem wszystkich rzeczy (1:16-17), Głową Kościoła (1:18), zmartwychwstałym Bogiem-Człowiekiem (1:18; 3:1) i w pełni wystarczalnym Zbawicielem (1:28; 2:3, 20, 3:1-4). 24
I. Część doktrynalna: osoba i uczynki Chrystusa (1:1-2:3)
A. Wstęp (1:1-14)>
1. Pozdrownienie Kolosan przez Pawła (1:1-2)>
2. Wdzięczność Pawła za wiarę Kolosan (1:3-8)>
3. Modlitwa Pawła za rozwój Kolosan (1:9-14)>
B. Osoba Chrystusa (1:15-18)>
1. W związku z Ojcem (1:15)>
2. W związku ze stworzeniem (1:16-17)>
3. W związku z nowym stworzeniem (1:18)>
C. Uczynki Chrystusa (1:19-2:3)>
1. Opis Jego uczynków (1:19-20)>
2. Zastosowanie Jego uczynków (1:21-23)>
3. Propagowanie Jego uczynków (1:24-2:3)>
II. Część polemiczna: heretyckie problemy w świetle pojednania z Chrystusem (2:4-3:4a)
A. Nawoływanie przeciwko fałszywemu nauczaniu (2:4-8)>
1. Nawoływanie przeciwko metodom fałszywych nauczycieli (2:4-5)>
2. Nawoływanie o postęp w życiu wiary (2:6-7)>
3. Nawoływanie przeciwko filozofii fałszywych nauczycieli (2:8)>
B. Instrukcje prawdziwego nauczania (2:9-15)>
1. Miejsce wiernych w Chrystusie (2:9-10)>
2. Obrzezanie wiernych (2:11-12)>
3. Korzyści wiernych (2:13-15)>
C. Zobowiązania prawdziwego nauczania (2:16-3:4)>
1. Negatywne: Przejście od legalistycznych do gnostycznych praktyk (2:16-19)>
2. Negatywne: Odejście od ascetycznych obrządków (2:20-23)>
3. Pozytywne: Aspiracje do życia niebieskiego (3:1-4)>
III. Część praktyczna: zachowanie wiernych w Chrysusie (3:5-4:6)
1. W życiu wewnętrzym (3:5-17)>
2. W domu i życiu rodzinnym (3:18-4:1)>
3. W życiu zewnętrznym (4:2-6)>
IV. Część osobista : Prywatne plany apostoła i wydarzenia w jego życiu (4:7-18)
1. Jego specjalni przedstawiciele (4:7-9)>
2. Jego osobiste pozdrowienia (4:10-18)>
Jak to stwierdzono w 1:1 i 2:18, wszystkie dowody (zewnętrzne i wewnętrzne) popierają twierdzenie, że autorem 1 Listu do Tesaloniczan jest Paweł. Ojcowie wczesnego kościoła popierają autorstwo Pawła już od początku roku 140 n.e. (Marcjon). Cechy charakterystyczne dla Pawła obecne są w całym liście (porównaj 3:1-2, z 8-11 z Dz.Ap. 15:36; 2 Kor. 11:28). Ponadto wiele historycznych nawiązań w księdze odpowiada życiu Pawła odtworzonemu w Dziejach i jego własnych listach (porównaj 2:14-16; 3:1, 2, 5-6 z Dz.Ap. 17:1-15). W świetle tych dowodów niewiele osób (kilku radykalnych dziewiętnastowiecznych krytyków) poddało wątpliwości autorstwo Pawła.
Jako pierwszy z dwóch listów kanonicznych do kościoła w Tesalonice, księga ta w tekście greckim została nazwana Pros Tessalonikeis A, „Pierwszy List do Tesaloniczan”.
Zarówno 1, jak i 2 List do Tesaloniczan były napisane z Koryntu podczas osiemnastomiesięcznego pobytu apostoła w tym mieście (porównaj Dz.Ap. 18:1-11). Pierwszy list został napisany podczas wcześniejszych miesięcy tego okresu, zaraz po tym jak Tymoteusz powrócił z Tesaloniki z wiadomościami o rozwoju tego kościoła. Drugi list powstał zaledwie kilka tygodni (najwięcej kilka miesięcy) później. Jakakolwiek przypisana mu data będzie data przybliżoną, prawdopodobnie około 51-52 r. n.e.
Temat i istota napisania do Tesaloniczan może zostać podsumowana w następujący sposób: wyrażenie wdzięczności za to, co Bóg czynił w życiu Tesaloniczan (1:2-3), obrona własna przed kampanią zniesławiającą kapłaństwo Pawła (2:1-12), zachęcenie ich, by przeciwstawiali się prześladowaniom i presji powrotu do ich poprzedniego pogańskiego stylu życia (3:2-3; 4:1-12), odpowiedź na doktrynalne pytanie odnoszące się do przeznaczenia chrześcijan, którzy umarli (4:1-13), odpowiedź na pytania dotyczące „Dnia Pańskiego” (5:1-11) i rozwiązanie pewnych problemów, które pojawiły się w ich wspólnym życiu jako kościół (5:12-13; 19-20).
Dwa kluczowe słowa i pojęcia wyróżniają się w tym krótkim liście: „uświęcenie” (4:3, 4, 7) i „nadejście Pana”, o którym jest mowa w każdym rozdziale tego listu (1:10; 2:19; 3:13; 4:15; 5:23). Nadejście Pana powinno nie tylko ukoić nasze serca, ale także pobudzić nas do Bożego życia.
Rozdziały 4 i 5 bez wątpienia wyróżniają się jako rozdziały kluczowe, gdyż nauczają zarówno o nadejściu Pana dla kościoła, wzięciu do nieba (4:13-18), jak i dniu Pańskim (5:1-11), czasie w przyszłości, kiedy Pan wtrąci się w wydarzenia ludzkie, by dokonać Jego odkupienia i sądu.
Ponieważ o nadejściu Pana mowa jest w każdym rozdziale, Chrystus, przedstawiony jest jako nadzieja wiernych na zbawienie zarówno teraz, jak i w czasie Jego przyjścia. Kiedy On przyjdzie, ocali nas przez gniewem (bez wątpienia jest to nawiązanie do Cierpienia) (1:10; 4:4-11), da nagrodę (2:19), udoskonali nas (3:13), wskrzesi nas (4:13-18) i uświęci (rozdzieli) wszystkich tych, którzy Mu zaufali (5:23).
I. Przeszłość: działanie wiary (1:1-3:13)
A. Pochwała Tesaloniczan(1:1-10)>
1. Ocena Pawła (1:1-4)>
2. Dowody życia (1:5-7)>
3. Wyjaśnienie dowodów (1:8-10)>
B. Postępowanie apostoła i jego współpracowników (2:1-12)>
1. Ich świadectwo(2:1-2)>
2. Ich słowo (2:3-7a)>
3. Ich zachowanie (2:7b-12)>
C. Postępowanie Tesaloniczan (2:13-16)>
1. Przyjęcie słowa (2:13)>
2. Odpowiedź na słowo (2:14)>
3. Odrzucenie słowa (2:15-16)>
D. Zmartwienie apostoła (2:17-20)>
1. Jego serce dla Tesaloniczan (2:17)>
2. Jego przeszkoda Szatana (2:18)>
3. Jego nadzieja w Tesaloniczanach (2:19-20)>
E. Umocnienie Tesaloniczan (3:1-10)>
1. Wysłanie Tymoteusza (3:1-5)>
2. Raport Tymoteusza (3:6-10)>
F. Modlitwa końcowa (3:11-13)>
1. Modlitwa o jego powrót do Tesaloniczan (3:11)>
2. Modlitwa o napełnienie Tesaloniczan miłością (3:12)>
3. Modlitwa, by ich serca były utwierdzone w świętobliwości (3:13)>
II Teraźniejszość: Praca miłości (4:1-12)
A. Ich miłość do Boga wyrażona przez uświęcone życie (4:1-8)>
B. Ich miłość braterska, o której zostali pouczeni przez Boga (4:9-10)>
C. Ich miłość do tych, którzy są poza zborem wyrażona przez życie Boże (4:11-12)>
III. Przyszłe zapowiedzi: wytrwałość nadziei (4:13-5:28)
A. Dotyczące Dnia Chrystusa: pocieszenie Jego nadejściem (4:13-18)>
1. Zmartwychwstanie śpiących świętych (4:13-16)>
2. Wzięcie do nieba żyjących świętych (4:17-18)>
B. Dotyczące Dnia Pańskiego (5:1-11)>
1. Nadejście Dnia Pańskiego (5:1-5)>
2. Postępowanie chrześcijan (5:6-10)>
3. Wnioski (5:11)>
C. Dotyczące zachowania w zgromadzeniu (5:12-28)>
1.Końcowe nakazy (5:12-22)>
2. Końcowe prośby (5:23-24)>
3.Końcowe postscriptum (5:25-28)>
Tak jak 1 List do Tesaloniczan, ten list także został napisany przez Pawła (porównaj 1 Tes. 1:1; 3:17). Jednakże autorstwo tego listu Pawła było podważane częściej niż listu pierwszego, mimo tego, że ma on więcej poparcia pisarzy wczesnego kościoła. Nie ma dowodu w żadnym z pism ojców wczesnego kościoła, że autorstwo było kiedykolwiek kwestionowane. Kilku ojców wymienia nawet Pawła jako autora tego listu w swoich pismach. Dopiero w dziewiętnastym wieku pojawiły się pewne wątpliwości dotyczące autorstwa tego listu. Wątpliwości te pochodziły od racjonalistycznych krytyków, którzy odmówili, by zaakceptować fakt o boskiej inspiracji Biblii. Bez względu na to, zewnętrzne i wewnętrzne dowody popierają Pawła jako autora.
Zarzuty oparte są na czynnikach wewnętrznych, a nie na trafności wypowiedzi ojców kościoła. Stwierdzono, że istnieją różnice w słownictwie (dziesięć słów nie użytych nigdzie indziej), stylu (który jest zaskakująco oficjalny) i eschatologii (doktryna o „człowieku niegodziwości” nie jest uczona nigdzie indziej). Jednakże, takie argumenty nie przekonały współczesnych uczonych. Większość z nich nadal za autora 2 Listu do Tesaloniczan uważa Pawła.26
Jako drugi list do kościoła w Tesalonice, pismo to jest nazwane w tekście greckim, Pros Thessalonikeis B, „Drugi List do Tesaloniczan”.
Ponieważ okoliczności historyczne są bardzo podobne do tych z 1 Listu do Tesaloniczan, większość osób wierzy, że list ten został napisany niedługo- prawdopodobnie około sześć miesięcy- po pierwszym piśmie. Podczas gdy warunki w kościele były podobne, prześladowania nasiliły się (1:4-5), a to wraz z innymi czynnikami nakłoniło Pawła, by napisać ten list z Koryntu w 51 lub 52 r. n.e., po tym jak Sylas i Tymoteusz powrócili z wiadomościami o nowych wydarzeniach.
Do napisania Drugiego Listu do Tesaloniczan najwyraźniej nakłoniły Pawła trzy główne wydarzenia, o których usłyszał: (1) doszły go wieści o nasileniu się prześladowań, które ich spotykały (1:4-5), (2) pragnął wyjaśnić raporty o listach pseudo-Pawła i innych błędnych interpretacjach jego nauczania o dniu Pańskim i wzięciu kościoła do nieba (2:1 i n.), a także (3) pragnął zająć się sposobem, w jaki niektórzy odpowiadali na wiarę w bliski powrót Pana. Wiara ta była nadal używana jako wymówka do uchylania się od obowiązków zawodowych. Tak więc apostoł napisał ten list, by zająć się stanem bezczynności i nieporządku, który się wzmógł (3:5-15).
Aby wyjść naprzeciw potrzebom, które spowodowały napisanie tego listu, Pawła celem było, by pocieszyć i naprawić. Czyniąc to pragnął osiągnąć trzy ogólne cele. Napisał on ten list, by: (1) zachęcić Tesaloniczan do wytrwałości poprzez opisanie nagrody i kary, która nastąpi w przyszłym osądzie Boga (1:3-10), (2) wyjaśnić główne wydarzenia składające się na Dzień Pański, aby dowieść fałszu twierdzeń, że ten dzień już nadszedł (2:1-2) i (3) dać szczegółowe instrukcje dotyczące dyscyplinarnych kroków, które kościół powinien poczynić naprawiając tych, którzy odmawiają pracy (3:6-15).
Kluczowymi słowami lub pojęciami są „osąd”, „kara” i zniszczenie”, które odnoszą się do powrotu Pana w Dniu Pańskim. W liście tym 18 z 47 wersetów (38 procent) dotyczy tego tematu. W 1 Liście do Tesaloniczan, głównym tematem było nadejście Chrystusa dla Jego Kościoła (4:13-18), podczas gdy w 2 Liście do Tesaloniczan, nacisk pada na nadchodzącego Chrystusa w Jego Kościele w osądzie niewierzącego świata (1:5-10; 2:3, 12).
Rozdział 2 jest kluczowym, gdyż naprawia poważny błąd, który wkradł się do kościoła w Tesalonice, który to nauczał, że Dzień Pański już nadszedł. Apostoł pouczał ich, że Dzień Pański jeszcze nie nadszedł i nie może nadejść dopóki nie będą miały miejsca pewne wydarzenia, nie wzięcie kościoła do nieba, które jest bliskie, a Dzień Pański, siódmy tydzień Daniela.
Głównym tematem tej księgi, szczególnie rozdziałów 1-2, jest powrót Chrystusa i jego osąd, kiedy uśpi On wszystkie bunty i przyniesie odpowiednią zapłatę. Drugi List do Tesaloniczan oczekuje na Chrystusa, nadchodzącego Sędziego.
Oprócz powitania i błogosławieństwa, księga dzieli się na pięć części:
I. Powitanie lub Wstęp (1:1-2)
II. Pochwalenie i pocieszenie dotyczące prześladowania (1:4-12)
III. Naprawienie i wyzwania dotyczące Dnia Pańskiego (2:1-17)
A. W związku z teraźniejszością (2:1-2)>
B. W związku z odstępstwem od wiary (2:3a)>
C. W związku z człowiekiem niegodziwości (2:3b-4)>
D. W związku z powstrzymywaniem (2:5-9)>
E. W związku z niewiernymi (2:10-12)>
F. W związku z wiernymi (2:13-17)>
IV. Wygłoszenie nakazów i oskarżeń dotyczących próżności (3:1-16)
A. Przekonanie apostoła (3:1-5)>
B. Nakazy apostoła (3:6-15)>
V. Końcowe błogosławieństwo i pozdrowienie (3:16-18)
Ostatnią główną grupą listów Pawła są nazywane ogólnie „Listy pasterskie”, których określenie dotyczy trzech listów adresowanych do Tymoteusza i Tytusa (1 i 2 List do Tymoteusza i List do Tytusa). Pierwotnie były one uważane jako listy osobiste i były sklasyfikowane z Listem do Filemona, lecz z powodu ich silnego związku z życiem kościoła zaczęto nazywać je „Listami pasterskimi”. Mimo, że adresowane są do konkretnych osób, księgi te są nie tylko ograniczone do osobistej i prywatnej komunikacji, lecz mają dość oficjalny charakter. Paweł adresował je do Tymotuesza i Tytusa, by pokierować ich w sprawach dotyczących pasterskiej opieki nad kościołem, który jest domem Bożym (porównaj 1 Tym. 3:14-15; 4:6-15 z 2 Tym. 2:2).
Termin „pasterskie” jest osiemnastowiecznym określeniem, które przetrwało przez wiele lat27, i mimo, że nie jest całkowicie poprawnym, jest dość właściwym określeniem na te trzy listy. Ponadto z powodu tego, że duża część tych listów dotyczy porządku kościelnego i dyscypliny, termin „pasterskie” jest odpowiedni. Listy te dotyczą państwa kościelnego, polityki i praktyk kościoła, które są konieczne dla pasterskiego zdrowia kościoła. Jednakże termin pasterskie jest nieodpowiedni, gdyż Tymoteusz i Tytus nie byli pastorami we współczesnym znaczeniu tego słowa. Kim więc oni byli?
Po pierwsze, byli oni oficjalnymi przedstawicielami apostoła Pawła, których wysłał on do różnych kościołów, takich jak Efez, czy Kreta. Kiedy tam przebywali, mieli oficjalne obowiązki rozwiązania wyjątkowych sytuacji, czy zaspokojenia pewnych potrzeb. Podczas ich okresu przejściowego od czasu apostołów do bardziej pełnej przemiany w starszych Kościoła i diakonów, mężczyźni ci byli wysłani przez Pawła jako jego apostolscy przedstawiciele, aby odpierać i zaradzać sytuacjom i ludziom, którzy zagrażali pracy i służbie tych kościołów.
Po drugie, Tymoteusz i Tytus bez wątpienia posiadali talent potrzebny w kapłaństwie pasterskim i podczas, gdy w tym co robili występował element opieki pasterskiej, nie byli starszymi Kościoła, czy pastorami, którzy są ofiarowani przez Pana różnym kościołom na dłuższy okres kapłaństwa (1 Piotr 5:1 i n.). Oni natomiast, jako oficjalni wysłannicy Pawła mieli pomóc kościołom w ustanawianiu ich służby poprzez pasterskie przemowy (porównaj Tyt. 1:5 i n. ).
Ogólnie mówiąc, jeżeli chodzi o treść tych ksiąg, mają one charakter pasterski i dają wskazówki dotyczące opieki, zachowania, porządku, kapłaństwa i zarządzania kościołami lub zgromadzeniami wiernych. Jest to prawdziwe bez względu na to, czy dotyczą one spraw osobistych, czy służby kapłańskiej kościoła. Podsumowując, księgi te zostały zaplanowane przez Boga, by pomóc nam w naszych pasterskich obowiązkach i organicznym rozwoju i ukierunkowaniu życia lokalnych kościołów.
Przy okazji tego tematu należy przyjrzeć się ważnej obserwacji. Z trzynastu listów Pawła, te listy były ostatnimi księgami, które napisał. Co jest w tym tak niezwykłego? Ponieważ księgi te dotyczą porządku kościoła, posługi kapłańskiej i organizacji kościoła, dlaczego nie zostały one napisane jako pierwsze? Gdybyś ty lub ja miał/a to zrobić (szczególnie dzisiaj) najpierw byśmy prawdopodobnie spróbowali uporządkować strukturę i organizację, a potem dopiero martwić się o doktrynę. Poniżej znajdują się pewne sugestie do przemyślenia:
Sugestia 1. Oczywiście organizacja i porządek są ważne. Kościół jest ciałem duchowym, organizmem i każdy wierny jest członkiem za specjalnymi funkcjami i zadaniami do wykonania, lecz podstawową potrzebą tak niezbędną do funkcjonowania w sposób, jaki Bóg zaplanował kościół, jest właściwa teologia (nauka) i zrozumienie Słowa, wspólnie z indywidualnym zastosowaniem życia na wzór Chrystusa. Daje nam to duchową i moralną podstawę, na której opieramy nasze metody, strategie i administrację. Tak więc, podczas gdy nasze metody będą się często różniły, nie mogą się nie zgadzać z moralnymi lub duchowymi zasadami Słowa Bożego.
Dawanie, na przykład, jest wspólną lub indywidualną odpowiedzialnością, lecz nasze ofiary i zbiórka pieniędzy musi być wykonana w sposób, który nie łamie pewnych zasad biblijnych, takich jak dawanie dobrowolne, a nie poprzez metody, które stosują przymus, czy manipulowanie.
Sugestia 2. Organizacja, czy organiczny i jednolity rozwój kościoła, muszą być oparte na właściwym nauczaniu, które jest oparte na prawidłowym stosowaniu Słowa, np. Boga obiektywna prawda wspólnie z użyciem tych ludzi, którzy są zakwalifikowani i duchowo w zgodzie z Bogiem. Kiedy próbujemy kierować organizacją opartą na tradycji, będzie to organizacja nie tylko nie biblijna, lecz także będzie jej brakowało duchowego zapału i zdolności do funkcjonowania zgodnie z intencjami Boga.
Księgi te dotyczą spraw porządku kościelnego, czy eklezjologii dotychczas nie omawianych. Zanim jednak Bóg dał kościołowi wskazówki dotyczące organizacji kościoła (czy jego porządku, tak konkretne jak w tych listach pasterskich) dał nam List do Rzymian, 1 i 2 List do Koryntian, Listy do Galacjan, Efezjan, Filipian i Kolosan. Czy było tak dlatego, że organizacja nie jest ważna? Nie! Było tak ponieważ organizacja i administracja nie są najważniejsze. Są one drugorzędne. Ponadto było tak dlatego, że samo nauczanie i duchowość są tym, co tworzy kościoły, które spełniają wymagania Boga i manifestują duch i charakter Chrystusa w kapłaństwie, i które sięgają dalej.
Sugestia 3. Ściśle z powyższym powiązane jest kolejne pojęcie. Niektóre obszary eklezjologii są trudniejsze do określenia niż inne. W rezultacie tego, uczniowie Słowa spierają się na temat pewnych spraw przez wiele lat. Te sprawy to na przykład dokładna forma rządu lub tego jak należy wybierać i nominować osoby, które przewodniczą. Czy wybór ten na być dokonywany przez radę starszych, czy zgromadzenie, czy przez jednych i drugich razem?
Ponieważ istnieje taka rozbieżność opinii, czy oznacza to, że powinniśmy zaniechać spraw takich jak rząd kościoła? Oczywiście, że nie. Powinniśmy uważnie badać te sprawy i poszukiwać biblijnych odpowiedzi, abyśmy mogli wysnuć wnioski oparte na naszych studiach faktów z Pisma Św. Chodzi jednak zwyczajnie o to: bez względu na rodzaj rządu, w pewnych granicach, oczywiście, jeśli Słowo Boże jest stale i właściwie głoszone w modlitewnym zaufaniu w Panu i jeśli ludzie biorą je sobie do serca, kościół będzie żywy, będzie w witalnym dotyku z Chrystusem i będzie efektywny dla Boga.
Z powodu bliskiego związku, jeśli chodzi o przewodnią myśl i temat, poświadczenie i autorstwo wszystkich trzech listów pasterskich zostanie tu omówione. Zostało również zauważone, że ponieważ te trzy listy przedstawiają tak podobne myśli i style, że są one zwykle wszystkie zaakceptowane, albo wszystkie odrzucone, jako te napisane przez Pawła.
Mimo, że te trzy listy były atakowane bardziej niż inne listy Pawła, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne dowody popierają autorstwo Pawła. Niektórzy ojcowie wczesnego kościoła, tacy jak Polikarp i Klemens z Rzymu, wspominają o tych listach jako o listach Pawła. Podobnie jak i Ireneusz, Tertulian i Klemens z Aleksandrii, czy Kanon Muratoriego. Ponadto, same księgi oznajmiają, że Paweł jest autorem (1 Tym. 1:1; 2 Tym. 1:1; Tyt. 1:1). Także doktrynalne pouczenie i szczegóły autobiograficzne odpowiadają tym z życia Pawła w podeszłym wieku, u kresu jego kapłaństwa (zobacz 1:12-17; 2:7; 2 Tym. 1:1-8; 4:9-22; Tyt. 1:5; 3:12-13).28 Ci, którzy podważają autorstwo Pawła, czynią to zwykle z poniższych przyczyn:
...(1) podróże Pawła opisane w listach pasterskich nie odpowiadają żadnej z historycznych relacji księgi Dziejów,(2) organizacja kościoła opisana w nich pochodzi z drugiego wieku, a (3) słownictwo i styl znacznie się różnią od innych listów Pawła. Ci, którzy utrzymują, że listy napisał Paweł odpowiadają: (1) nie ma nieodpartego powodu, by wierzyć, że dzieje zawierają kompletną historię życia Pawła. Ponieważ jego śmierć nie jest zapisana w dziejach, został on zwolniony z pierwszego aresztu w Rzymie, podróżował po imperium przez kilka lat (być może nawet po Hiszpanii), został ponownie aresztowany i zginął śmiercią męczeńską za Nerona; (2) nic w organizacji kościoła odzwierciedlonej w listach pasterskich nie wymaga późniejszej daty (zobacz Dz.Ap. 14:23; Filip. 1:1); i (3) na pytanie o autorstwo nie można odpowiedzieć jedynie w oparciu o słownictwo bez zastanowienia się nad tym, jak temat wpływa na dobór słów autora. Należy spodziewać się, że słownictwo użyte, by opisać organizację kościoła, na przykład, będzie różniło się od tego, używanego do nauczania doktryny Ducha Św. Nie istnieje argument przeciwko autorstwu Pawła, który nie miałby rozsądnej odpowiedzi. Poza tym, same list oczywiście oznajmiają, że zostały napisane przez Pawła.29
Greckie tytuły dla 1 i 2 Listu do Tymoteusza to Pros Timotheon A i Pros Timotheon B, „Pierwszy List do Tymoteusza” i „Drugi List do Tymoteusza”. Imię Tymoteusz oznacza, „oddawanie czci Bogu.”
Wydaje się jasne, że w porównaniu Dziejów z tymi listami, że 1 List do Tymoteusza i List do Tytusa pochodzą z okresu po pierwszym uwolnieniu Pawła i poznaniu Rzymu. Z tego powodu, 1 List do Tymoteusza musi być datowany po jego pierwszym uwolnieniu, na wiosnę 63 r. n.e., lecz przed rozpoczęciem prześladowań Nerona w 64 n.e. Pierwszy List do Tymoteusza został prawdopodobnie napisany w 63 n.e., zaraz po jego pierwszym uwolnieniu. Tytus został napisany około 65 r. n.e., a 2 List do Tymoteusza w roku 66 n.e. Paweł zmarł w 67 r. n.e., jak twierdził ojciec wczesnego kościoła, Euzebiusz. Jako obywatel Rzymu, zginął od miecza (przez ścięcie głowy), a nie poprzez ukrzyżowanie, tak jak Piotr.
Podróże misyjne Pawła zajęły w przybliżeniu lata 48-56 n.e. W latach 56-60 Paweł powoli przenikał do rzymskich dworów, gdzie ostatecznie przyjechał. Przez dwa lata 61-62 przebywał w areszcie domowym w Rzymie, a pod koniec tego okresu, jak należy przypuszczać, został uwolniony. W latach 62-67 Paweł mniej lub bardziej swobodnie podróżował, zostawiając Tymoteusza w Efezie i Tytusa na Krecie, po czym kolejno napisał do nich listy. Dlatego przybliżona data powstania 1 Listu do Tymoteusz i Listu do Tytusa to prawdopodobnie 63-66. Po ponownym schwytaniu i uwięzieniu, Paweł napisał Drugi List do Tymoteusza. Dlatego Drugi List do Tymoteusza, datowany w przybliżeniu na rok 67 n.e., stanowi ostatni z Listów Pawła.30
Przynajmniej pięć jasnych celów można wyróżnić w Pierwszym Liście do Tymoteusza. Paweł napisał go, by: (1) rozpalić i dodać ducha i odwagi Tymoteuszowi, przypominając mu o jego służbie i obowiązkach (1:3), o jego duchowych darach (4:14), o jego dobrym wyznaniu (6:12) i o powierzonej mu doktrynie (6:20); (2) przedstawić Tymoteuszowi biblijny pogląd na to, jak radzić sobie z błędami fałszywych nauczycieli i zachęcić Tymoteusza, by kontynuował zdrową naukę (1:3-11, 18-20; 4:1-16; 6:3 i n.). (3) dać wskazówki dotyczące właściwego postępowania kościoła w okazywaniu chwały (rozdz. 2); (4) doradzić mu w sprawie licznych problemów, które pojawią się i pokazać mu jak powinny być potraktowane. Dotyczyłyby one takich rzeczy jak: kwalifikowanie do grona starszych, czy diakonów (rozdz. 3), właściwego zachowania w stosunku do różnych grup wiekowych- w stosunku do starszych i wdów (rozdz.5). Na końcu, (5) napisał ten list, by ostrzec przed złem materializmu (rozdz. 6).
Temat Pierwszego Listu do Tymoteusza, podobnie jak i Listu do Tytusa i Drugiego Listu do Tymoteusza, jest podwójny, jeden dotyczy jednostki, a drugi kościoła.
Podczas gdy Pierwszy List do Tymoteusza jest podręcznikiem na temat kierownictwa i postępowania kościoła, to kluczowym terminem jest „zdrowa nauka”, która jest podkreślona w wielu miejscach (zobacz 1:10; 4:6; 6:1-3). Nie należy jednak pominąć pojęcia „postępowania”, czy „pobożności”, które występuje dziewięć razy (porównaj 2:2, 10; 3:16; 4:7, 8; 6:3, 5, 6, 11 z 3:15 i 4:12). Jest to oczywiście na miejscu, by zdrowa nauka prowadziła do pobożnego postępowania.
Ponieważ kierowanie jest tak znaczące dla duchowego rozwoju i efektywności kościoła, rozdział 3, który przedstawia wymagania dotyczące kierownictwa, jest z pewnością kluczowym rozdziałem. „W znacznym stopniu pominięte są cechy wymagane do osiągnięcia sukcesu ziemskiego i pozycji. W zamian tego, Paweł wymienia cechy charakteru pokazujące, że prawdziwe przewodnictwo pochodzi od naszego postępowania wobec Boga, a nie osiągnięć, czy sukcesów zawodowych.”31
Kilka fragmentów wyróżnia się tym, że odnoszą się do osoby i kapłaństwa Zbawiciela. Jest On źródłem naszego powołania, siły, wiary i miłości tak potrzebnej w kapłaństwie (1:12-14), Tym, który przyszedł, aby zbawić grzeszników (1:15), „pośrednikiem między Bogiem a ludźmi” (2:5), „Tym, który objawił się w ciele, został usprawiedliwiony w duchu, ukazał się aniołom, był zwiastowany między poganami, uwierzono w niego na świecie, wzięty został w górę do chwały” (3:16) i „Zbawicielem wszystkich ludzi, zwłaszcza wierzących” (4:10).
I. Powitanie (1:1-2)
II. Wstęp na temat nauki (1:3-20)
A. Ostrzeżenie przeciwko fałszywej nauce (1:3-11)>
B. Pawła świadectwo łaski (1:12-17)>
C. Nakaz Pawła dany Tymoteuszowi (1:18-20)>
III. Instrukcje dotyczące okazwyania chwały (2:1-2:15)
A. Instrukcje dotyczące modlitwy (2:1-7)>
B. Instrukcje dotyczące mężczyzn i kobiet (2:8-15)>
IV. Instrukcje dotyczące przywódców (3:1-16)
A. Dotyczące starszych i diakonów (3:1-13)>
B. Wyjaśnienia marginesowe (3:14-16)>
V. Instrukcje dotyczące niebezpieczeństw (4:1-16)
A. Opis niebezpieczeństw (4:1-5)>
B. Postępowanie chroniące przed niebezpieczeństwami (4:6-16)>
VI. Instrukcje dotyczące różnych zobowiązań (5:1-6:10)
A. Dotyczące różnych grup wiekowych (5:1-2)>
B. Dotyczące wdów (5:3-16)>
C. Dotyczące starszych (5:17-25)>
D. Dotyczące niewolników i panów (6:1-2)>
E. Dotyczące heretyków i skąpców (6:3-10)>
VII. Końcowe pouczenie Tymoteusza (6:11-21)
A. Nawoływanie do pobożności (6:11-16)>
B. Instrukcje dla zamożnych (6:17-19)>
C. Nawoływanie do pozostanie wiernym (6:20-21)>
Zobacz materiał na temat 1 Listu do Tymoteusza.
Zobacz materiał na temat 1 Listu do Tymoteusza.
Kiedy przechodzimy do 2 Listu do Tymoteusza, odnajdujemy w nim zupełnie inną atmosferę. W Pierwszym Liście do Tymoteusza i Liście do Tytusa Paweł był wolny i mógł podróżować, lecz tu jest więźniem w zimnych lochach, stawiającym czoła śmierci. W liście tym Paweł miał na myśli dwa główne cele. Napisał go, by (1) ponaglić Tymoteusza, by przybył jak najszybciej do Rzymu, gdyż zagrażała mu śmierć (porównaj 4:9, 21 z 4:6-8), a także (2) przestrzec Tymoteusza, by trzymał się zdrowej nauki, bronił jej przeciwko wszelkim błędom, trwał w swej trudnej sytuacji jako dobry żołnierz i zdawał sobie sprawę, że żyje w czasach odszczepieństwa.
Tak jak w Pierwszym Liście do Tymoteusza, w temacie księgi występuje indywidualny i wspólny aspekt:
W świetle wyzwania rozdziału 2 i modelu w rozdziale 4, „wytrwałość w kapłaństwie” jest kluczowym pojęciem tego listu.
Jestem przekonany, że Wilkinson i Boa mają rację pisząc, że: „drugi rozdział Drugiego Listu do Tymoteusza powinien być wymaganą codzienną lekturą każdego pastora lub innego chrześcijańskiego pracownika na pełnym etacie. Paweł wylicza warunki na istnienie trwałej i odnoszącej sukcesy posługi kapłańskiej: Pomnożone kapłaństwo (3-13); studiowane kapłaństwo (14-18); i święte kapłaństwo (19-26).”32
Ponieważ w rzeczywistości wszyscy wierni są powołani do służby na pełnym etacie w taki, czy inny sposób, rozdział ten byłby niezwykle przydatny dla wszystkich chrześcijan.
W sercu całej służby kapłańskiej i naszej zdolności do trwania w tej posłudze jest nauka o osobie i uczynkach Chrystusa. Nie dziwi więc to, że nawet w księdze podkreślającej wytrwałość w kapłaństwie, wyróżnia się naukę Chrystusa. Jest On tu opisany, jako Ten, który „śmierć zniszczył, a żywot i nieśmiertelność na jaśnię wywiódł przez ewangelię” (1:10), jako Ten, który został wskrzeszony z martwych (2:8), jako ten, który ofiaruje zbawienie i wiekuistą chwałę (2:10), jako Ten, z którym umarli wszyscy wierni, i z którym żyć będą, i od którego otrzymają nagrodę za wierną służbę (jak w koronie sprawiedliwości) w zaszczycie wspólnego z Nim panowania (2:11-13; 4:8).
I. Powitanie (1:1-2)
II. Wyrażenie podziękowania Tymoteuszowi (1:3-7)
III. Nawołanie, by Tymoteusz pamiętał o swych obowiązkach (1:8-18)
IV. Character wiernego sługi (2:1-26)
A. jest silny w łasce (2:1)>
B. pomnaża uczniów (2:2) >
C. jest uczciwy jak żołnierz (2:3-4)>
D. jest surowy jak zapaśnik i wytrwały jak rolnik (2:5-13)>
E. jest pilnym pracownikiem (2:14-19)>
F. jest uświęconym naczyniem (2:20-23)>
G. jest uprzejmym sługą (2:24-26)>
V. Ostrzeżenie dla wiernego sługi (3:1-17)
A. Zagrożenie odszczepieństwa (3:1-9)>
B. Ochrona przed odszczepieństwem (3:10-17)>
VI. Polecenie głoszenia Słowa (4:1-5)
VII. Pocieszenie wiernego sługi (4:6-18)
A. Dobre zakończenie życia (4:6-7)>
B. Dobra przyszłość po życiu (4:8)>
C. Dobrzy przyjaciele w życiu (4:9-18)>
VIII. Końcowe pozdrowienia (4:19-22)
Ponieważ temat autorstwa Listów Pasterskich został już wcześniej omówiony, zobacz materiał o Pierwszym Liście do Tymoteusza. W tekście greckim, List do Tytusa jest zatytułowany Pros Titon, „Do Tytusa”.
Mimo, że Tytus nie jest nigdzie wspomniany w Dziejach, jest do jego osoby wiele odniesień w listach Pawła (13 razy), co czyni jasnym, że był jednym z Pawła najbliższych i najbardziej zaufanych współpracowników w głoszeniu ewangelii. Kiedy Paweł wyjechał z Antiochii do Jerozolimy, by omówić ewangelię łaski (Dz.Ap. 15:1 i n.) z tamtejszymi przywódcami, zabrał ze sobą Tytusa (Greka) (Gal. 2:1-3) jako przykład osoby zaakceptowanej przez łaskę, nieobrzezanej, co dowodziło Pawła poglądów w tej sprawie (Gal. 2:3-5). Prawdopodobnie Tytus pracował z Pawłem w Efezie podczas jego trzeciej podróży misyjnej. Stamtąd apostoł wysłał go do Koryntu, gdzie pomógł w pracy tamtejszemu kościołowi (zobacz 2 Kor. 2:12-13; 7:5-6; 8:6).
Odtworzenie wydarzeń mających związek z tym listem pomoże nam w ustaleniu prawdopodobnej daty powstania Listu do Tytusa, mimo, że dokładna data nie jest znana. Najpierw Paweł został wypuszczony z aresztu domowego w Rzymie (gdzie znajduje się w zakończeniu Dziejów). Być może ponieważ Paweł był obywatelem rzymskim i nie można było dowieść mu żadnych zarzutów, jego oskarżyciele nie złożyli na niego skargi do Cezara (zobacz Dz.Ap. 24-25; 28:30). Ich sprawa była więc przegraną i Paweł został uwolniony. Apostoł odwiedził potem Efez, gdzie powierzył Tymoteuszowi zadanie nadzorowania kościoła i udał się do Macedonii. Z Macedonii (północna Grecja) napisał 1 List do Tymoteusza (1 Tym. 1:3). Następnie odwiedził Kretę, zostawiając tam Tytusa, który miał uporządkować pozostałe sprawy w kościołach Krety. Potem udał się do Nikopolis w Achai (południowa Grecja, Tyt. 3:12). Później, z Macedonii lub Nikopolis, napisał Paweł List do Tytusa, by mu dodać odwagi i go pouczyć. Następnie odwiedził Troadę (2 Tym. 4:13), gdzie został aresztowany, zabrany do Rzymu, uwięziony i zamordowany przez ścięcie głowy. Jak już wcześniej wspomniano, to właśnie z Rzymu, podczas jego drugiego uwięzienia w lochach napisał 2 List do Tymoteusza. Wydarzenia te miały miejsce w latach 62-67 n.e.
Kilka tematów i celów jest zawartych w tym liście. Paweł napisał go, by:
1. Pouczyć Tytusa co powinien zrobić, by uporządkować to co zostało do zrobienia, by właściwie ustanowić kościoły na Krecie.
2. Dać Tytusowi osobiste upoważnienie w obliczu opozycji i odszczepieńców, z którymi Tytus się spotykał (zobacz 2:15; 3:1-15).
3. Pouczyć go jak skonfrontować się z tą opozycją i dać szczegółowe wskazówki dotyczące wiary i zachowania, a także ostrzec przeciwko fałszywym nauczycielom (1:5, 10-11; 2:1-8, 15; 3:1-11).
4. Wyrazić jego plany, by ponownie dołączyć do Tytusa do Nikolois zimą (3:12). Nie wiemy czy kiedykolwiek doszło do tego spotkania. Przekazy ustne mówią, że Tytus powrócił później na Kretę, gdzie służył przez resztę swego życia.
Tematem Jest pokazanie jak łaska Boża, która nam się objawiła w zbawczym życiu i śmierci Chrystusa, poucza nas by odrzucić bezbożność i żyć w prawości i trzeźwości jako ludzie pełni dobrych czynów, którzy zachowują się zgodnie z nauką Boga (2;10-3:9).
Ważne sprawy poruszone w liście dotyczyły ustanowienia starszych (1:5-9), instrukcji dotyczących różnych grup wiekowych (2:1-8), stosunków z rządem (3:1-2), związku odnowienia z ludzkimi uczynkami i z Duchem Św. (3:5), a także roli łaski w szerzeniu dobrych uczynków pomiędzy ludem Boga (2:11-3:8).
W tym krótkim liście, pojęcie „dobrych uczynków” występuje sześć razy (1;16; 27, 14; 3:5, 8, 14). Pozostałymi dwoma kluczowymi słowami są „łaska” (1:4; 2:11; 3:7, 15) i „wiara” (1:1, 4, 13; 2:10, 13 i 3:15), Dobre uczynki nie mają być wytworem ludzkiej pomysłowości, czy martwej religii, lecz działaniem łaski Bożej prze wiarę w moc Boga ujawnioną w Chrystusie, Zbawicielu.
Bez wątpienia rozdział 2 jest kluczowym za sprawą jego nacisku na relacje w kościele (2:1-10) i tego, jak właściwe zrozumienie i koncentracja na zarówno pierwszym, jak i drugim nadejściu Chrystusa (błogosławiona nadzieja) powinny wpływać na życie kościoła.
Ponownie, tak jak we wszystkich pismach Pawła, widzimy jak dobre uczynki, czy zachowanie chrześcijan jest związane z osobą i uczynkami Chrystusa, w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. W księdze tej widzimy boskość i odkupienie Zbawiciela (2:12). Jezus jest tu emfatycznie opisany jako „nasz wielki Bóg i Zbawiciel Chrystus Jezus, który dał samego siebie za nas, aby nas wykupić od wszelkiej nieprawości i oczyścić sobie lud na własność, gorliwy w dobrych uczynkach” (2:13-14).
Wyrażenie „nasz wielki Bóg i Zbawiciel, Jezus Chrystus” jest jednym z chrystologicznie znaczących tekstów dotkniętych przez regułę Granville’a Sharpa. Zgodnie z tą regułą, w konstrukcji przedimek(rodzajnik)-rzeczownik-spójnik (kaiv)-rzeczownik, drugi rzeczownik odnosi się do tej samej osoby co osoba określona przez pierwszy rzeczownik kiedy (1) są to rzeczowniki pospolite; (2) żaden z rzeczowników nie jest w liczbie mnogiej; (3) żaden z rzeczowników jest imieniem własnym. Więcej informacji znajdziesz w Wallace, Exegetical Syntax (Egzegetyczna składnia), 270-78, szczególnie 276.33
I. Powitanie i wstępne pozdrowienia (1:1-4)
II. Ordynacja starszych w kościele (1:5-9)
III. Grzesznicy w kościele (1:10-16)
IV. Kierowanie w kościele (2:1-3:11)
A. Obowiązki dla Tytusa (2:1-10)>
B. Wskazówki dotyczące łaski Bożej (2:11-15) >
C. Przedstawienie czynów Bożych (3:1-11)>
V. Końcowe instrukcje i pozdrowienia (3:12-15)
Podobnie jak inne listy więzienne (do Efezjan, Filipian i Kolosan), List do Filemona został napisany przez Pawła podczas jego pierwszego uwięzienia w Rzymie. To, że Paweł jest jego autorem jest poparte zarówno przez zewnętrzne, jak i wewnętrzne dowody. Najpierw „spośród ojców kościoła, Ignacjusz, Tertulian, Origen i Euzebiusz podają dowody na przynależność tej księgi do kanonu. Zawarta ona była w kanonie Marcjana i fragmencie kanonu Muratoriego.”34 Jeśli chodzi o dowód wewnętrzny, Paweł odnosi się do samego siebie jako autora w wersetach 1, 9 i 19.
List jest napisany do Filemona, właściciela Onezyma, jednego z miliona niewolników w imperium rzymskim, który okradł swego pana i zbiegł. Onezym dotarł do Rzymu, gdzie za sprawą Bożej Opatrzności spotkał apostoła Pawła, dzięki któremu zaufał Chrystusowi (w. 10). Teraz więc zarówno Onezym, jak i Filemon wykonywali swe powinności chrześcijańskie jeden wobec drugiego. Onezym miał powrócić do swego pana, a Filemon miał mu przebaczyć i przyjąć go jako chrześcijańskiego brata. Śmierć była karą dla zbiegłego niewolnika, lecz Paweł wstawił się za Onezyma.
Dlatego księga ta jest zatytułowana pros Philemona, „Do Filemona”.
Ponieważ list został napisany podczas pierwszego uwięzienia Pawła w Rzymie, był on napisany około roku 61 n.e.
Głównym celem tego listu, najbardziej osobistego z listów Pawła, było poproszenie Filemona, by wybaczył Onezymowi i przyjął go z powrotem jako ukochanego brata i współsługę w głoszeniu ewangelii (zobacz w. 10-17). Paweł poprosił Filemona, by zapisać to na jego rachunek. List ten odpowiada ilustracji Chrystusa, który zajął nasze miejsce (zobacz w. 18). Kolejnym celem było nauczenie praktyczności chrześcijańskiej miłości, która, gdy pragniemy wyrazić zmieniające nasze życie czynniki życia Chrystusa w naszym życiu, zmienia nasze relacje z innymi czy to z domownikami, czy panem/niewolnikiem, czy pracodawcą/pracownikiem. W innych listach więziennych, Paweł mówił o tych nowych relacjach (Efez. 6:5-9; Kol. 3:22; 4:1). W tym liście mamy na to wspaniały przykład. Ostatnim celem Pawła było wyrażenie swej wdzięczności dla Filemona i prośba o przygotowanie mieszkania dla niego kiedy zostanie wypuszczony z więzienia (w. 4-7 i 22).
Tematem więc jest zmieniająca życie moc ewangelii, która dosięga zróżnicowanych warunków społecznych i przemienia te relacje z niewolniczych w braterskie.
Filemon nie był jedynym, który trzymał niewolników w kościele kolosańskim (zobacz Kol. 4:1), więc list ten dawał wskazówki innym chrześcijańskim panom na ich relacje z niewolnikami-braćmi. Paweł nie kwestionował praw Filemona wobec swego niewolnika, lecz poprosił Filemona, by zastosować zasadę chrześcijańskiego braterstwa w przypadku Onezyma (w. 16). Jednocześnie Paweł zaoferował, że osobiście zwróci to, co winien mu był Onezym. List ten nie jest atakiem przeciwko niewolnictwu, lecz propozycją jak chrześcijańscy panowie i niewolnicy mogą żyć w ich wierze w tym złym systemie. Możliwe jest, że Filemon uwolnił Onezyma i odesłał go Pawłowi (w. 4). Sugerowano także, że Onezym został kapłanem, a potem biskupem kościoła w Efezie (Ignacjusz, Do Efezjan, 1).35
Kluczowymi słowami i pojęciami są: „jedność” i „przebaczenie w Chrystusie”.
Przebaczenie, które wierni odnajdują w Chrystusie jest pięknie pokazane poprzez analogię w Liście do Filemona. Onezym, winny wielkiego przestępstwa (w. 11, 18), dzięki miłości Pawła zgadza się, by Paweł wstawił się za niego (w. 10-17). Paweł odkłada na bok swe przywileje (w. 8) i staje w zastępstwie Onezyma biorąc na siebie jego dług (w. 19-19). Dzięki łaskawości Filemona Onezym zostaje odnowiony i umiejscowiony w nowych relacjach (w. 15-16). Analogicznie, my jesteśmy jak Onezym. Wstawiennictwo Pawła przed Filemonem odpowiada pracy Chrystusa jako pośrednika przed swoim Ojcem. Onezym został potępiony przez prawo, lecz zbawiony przez łaskę.36
I. Modlitwa dziękczynna za Filemona (w. 1-7)
II. Prośba Pawła w sprawie Onezyma (w. 8-18)
III. Obietnica Pawła dana Filemonowi (w. 19-21)
IV. Sprawy osobiste (w. 22-25)
1 Walter M. Dunnett, str. 40.
2 Materiał ten pochodzi z J. Sidlow Baxtera Explore the Book (Eksploruj księgę), str. 63-64
3 Frank E. Gaebelein, Główny wydawca, The Expositor’s Bible Commentary, New Testament (Komentarz Biblijny, Nowy Testament), Zondervan, Grand Rapids, 1976-1992, media elektroniczne.
4 Ryrie, str. 1786.
5 Ryrie, str. 1786.
6 Wilkinson/Boa, str. 374
7 Henry Clarene Thiessen, Introduction to the New testament (Wstęp do Nowego testamentu), Eerdmans, Grand Rapids, 1943, str. 202-03.
8 Gaebelein, media elektroniczne.
9 Ryrie, str. 1844
10 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.
11 Wilkinson/Boa, str. 390.
12 Ogólny zarys został zaczerpnięty z the Expositor’s Bible Commentary, New Testament (Komentarz Biblijny,
Nowy Testament) , Frank E. Gaebelein, Główny wydawca, Zondervan, Grand Rapids, 1976-1992, media
elektroniczne.
13 Merrill F. Unger, The New Unger’s Talking Bible Dictionary (Nowy Słownik Nowego Testamentu Ungera), oryginalne prawa autorskie © 1957 Instytut Biblijny Moody’ego w Chicago, media elektroniczne.
14 Ryrie, str. 1863.
15 Thiessen, str. 212.
16 Ryrie, str. 1875.
17 Thiessen, str. 239.
18 Wilkinson/Boa, str. 400.
19 Ryrie, str. 1875. Więcej szczegółów znajduje się w notatce 2 na temat tego wersetu w Biblii NET.
20 Notatki Studiów Biblijnych NIV, Zodervan, Grand Rapids, media elektroniczne
22 Gaebelein, media elektroniczne.
23 A.T. Robertson, Paul and the Intelectuals (Paweł i intelektualiści), poprawiono i wydano przez W.C. Strickland (Nashville: Broadman, 1959), str. 12.
24 Wilkinson/Boa, str. 413.
25 Ogólny zarys użyty tutaj został zaczerpnięty z wybitnej serii 12 studiów Dr. S. Lewisa Johnsona w Bibliotheca Sacra, „Studies in the Epistle to the Colossians” („Studia Listu do Kolosan”), pocz. Tom 118, # 471.
26 Studia Biblijne NIV, Zondervan, 1985, media elektroniczne.
27 Theissen, str. 253.
28 szczegółowa dyskusja na temat spraw dotyczących autorstwa znajduje się w Donald Guthrie, The Pastoral Epistles (Listy Pasterskie), Tyndale Press, Londyn, 1969, str. 11-52; W. Hendricksen, A Commentary On I & II Timothy and Titus (Komentarz do I i II Listu do Tymoteusza i Listu do Tytusa), The Banner of Truth Trust, Londyn, 1957, str. 4-33; i Henry Clarence Theissen, Introduction To The New Testament (Wstęp do Nowego testamentu), Eerdmans, Grand Rapids, 1943, str. 253-60.
29 Ryrie, str. 1961.
30 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.
31 Wilkinson/Boa, str. 429.
32 Wilkinson/Boa, str. 435.
33 Przypis w Biblii NET, CD z witryny internetowej BSF, media elektroniczne.
34 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.
35 Ryrie, str. 1939.
36 Wilkinson/Boa, str. 444.