7. Soteriologjia: Shpëtimi

IA. Hyrje

Termi “soteriologji” vjen nga dy terma në greqisht, përkatësisht, soter që do të thotë “shpëtimtar” ose “çlirimtar” dhe logos që do të thotë “fjalë,” “çështje,” ose “gjë,”. Në teologjinë sistematike të krishterë përdoret për t’iu referuar studimit të doktrinës biblike të shpëtimit. Shpesh përfshin tema të tilla si natyra dhe shkalla e shtrirjes së shpengimit si dhe i tërë procesi i shpëtimit, i perceptuar si një plan hyjnor, i përjetshëm i hartuar për të shpëtuar të humburit dhe mëkatarët që kryejnë gabime dhe për t’i kthyer ata tek miqësia e përjetshme me Perëndinë. Shumë njerëz e konsiderojnë atë si tema kryesore e Shkrimit me lavdinë e Perëndisë si qëllimi i saj.

IIA. Natyra e Shpengimit

1B. Pikëpamja e Përmbledhjes

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

2B. Shembulli i Pikëpamjes së Ndikimit Moral

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

3B. Pikëpamja e Pagimit të Haraçit ndaj Djallit

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

4B. Pikëpamja Dramatike ose Triumfi Hyjnor

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

5B. Pikëpamja e Kënaqjes ose Blerjes

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

6B. Pikëpamja Qeverisëse

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

7B. Pikëpamja e Zëvendësimit Penal

1C. Shpjegimi

2C. Përkrahësit

3C. Vlerësimi

IIIA. Shkalla e Shtrirjes së Shpengimit

1B. Pyetja

2B. Rëndësia e Pyetjes

3B. Dy Përgjigje ndaj Pyetjes

1C. Shpengimi i Përgjithshëm ose i Pakufizuar

1D. Deklarata e Pozicionit

2D. Mbështetja Biblike

2C. Shpengimi i Veçantë ose i Kufizuar

1D. Deklarata e Pozicionit

2D. Mbështetja Biblike

3C. Sinteza e Teksteve¹

4B. Zbatimi Teologjisë

IVA. Procesi i Shpëtimit

1B. Zgjedhja e Kushtëzuar dhe e Pakushtëzuar

1C. Përkufizimi i Zgjedhjes së Pakushtëzuar

2C. Përkufizimi i Zgjedhjes së Kushtëzuar

3C. Natyra e Njeriut

1D. Romakëve 3:9-11

2D. Efesianëve 2:1-3, 8-10

3D. Gjoni 6:65

4D. Veprat 13:48

5D. Romakëve 9:15-16, 20-22

2B. Thirrja e Besimit²

1C. Një Thirrje e Përgjithshme

1D. Mateu 11:28-30

2D. Isaia 45:22

2C. Një Thirrje e Veçantë ose e Besimit

1D. Romakëve 1:7

2D. Romakëve 8:30

3D. Romakëve 11:29

4D. 1 Korintasve 1:9

5D. 1 Korintasve 1:26-27

6D. 2 Timoteut 1:9

3B. Rilindja (Ripërtëritja)

1C. Përkufizimi

2C. Tekste Kyç

1D. Gjoni 1:12-13

2D. Gjoni 3:3

3D. Titi 3:5³

4D. Jakobi 1:18

5D. 1 Pjetri 1:3

3C. Marrëdhënia me Besimin

4B. Kthimi në Besim

1C. Vendi i Tij në Ordo Salutis (Rendi i Përshëndetjeve)

2C. Dy Elemente të Kthimit të Vërtetë në Besim

3C. Tre Aspekte të Besimit

4C. Tre Aspekte të Pendimit

5C. Tekste Kyç

1D. Veprat 20:21

2D. Hebrenjve 6:1

3D. 2 Korintasve 7:10

6C. Të Interpretuarit e Pasazheve që Përmendin Vetëm Një Element

1D. Të Besuarit – Gjoni 3:16; 5:24; Rom. 3:22

2D. Pendimi – Luka 24:46-47; Veprat 3:19; 17:30; Rom. 2:4

5B. Uniteti me Krishtin

1C. Kuptimi i Togfjalëshit “Në Krishtin”

1D. Efesianëve 1:4

2D. Romakëve 8:28-30, 38-39

3D. 1 Korintasve 1:30

4D. 1 Gjoni 2:5-6

2C. “Në Krishtin dhe Krishti në Ne”

1D. Gjoni 14:23

2D. Gjoni 15:1-11

3C. “Në Krishtin” dhe “Trupi i Krishtit”

1D. Romakëve 12:5

2D. 1 Korintasve 10:17

3D. Efesianëve 4:4

6B. Shfajsimi

1C. Një Doktrinë e Posaçme?

2C. Elementet e një Përkufizimi

1D. Gjendja e Atyre që Kërkojnë Shfajsim – Romakëve 1:18-3:20

2D. Një Deklaratë Ligjore – Romakëve 3:24, 28

3D. Një Deklaratë “Njëherë e Përgjithmonë”

4D. Një Shpallje e Faljes dhe Çështja e Fajit

5D. Futja e Drejtësisë së Krishtit

6D. Bazat e Shfajsimit: Vdekja dhe Ringjallja e Krishtit

7D. Vendi i Besimit në Të Qenit i Shfajsuar nga Perëndia

8D. Marrëdhënia e Shfajsimit me Shenjtërimin

9D. Eskatologjia e Shfajsimit

7B. Adoptimi (Birësimi)

1C. Përkufizimi dhe Marrëdhënia me Shfajsimin

2C. Bekimet e Adoptimit

1D. Perëndia Bëhet Ati ynë i Veçantë – Galatasve 3:26

2D. Ati Ynë Kujdeset Për Ne dhe Na Kupton – Mateu 6:25-34

3D. Ati Ynë i Rrit me Mençuri Fëmijët e Tij – Hebrenjve 12:1-10; Rom. 8:14

4D. Birësimi Do Të Thotë të Bëhesh një Trashëgimtar – Gal. 4:7; Rom. 8:17

3C. Birësimi Nënkupton Përgjegjësinë për të Imituar Atin – Ef. 5:1; 1 Pj. 1:15-16

8B. Shenjtërimi

1C. Përkufizimi

1D. “E Kaluara” e Shenjtërimit – 1 Korintasve 6:11

2D. “E Ardhmja” e Shenjtërimit – Romakëve 8:29

3D. “E Tashmja” e Shenjtërimit – 2 Korintasve 7:1

2C. Natyra dhe Qëllimi i Shenjtërimit – 2 Korintasve 3:18

3C. Konteksti i Shenjtërimit – Romakëve 5:1mp.

4C. Rrënja e Shenjtërimit – Romakëve 6:3-4

5C. Agjenti i Shenjtërimit – 2 Korintasve 3:18; Filipianëve 2:12-13

6C. “Bashkëpunimi” Ynë në Shenjtërim

1D. Romakëve 8:13

2D. Romakëve 13:14; Efesianëve 4:22-24

7C. Përvoja e Shenjtërimit: Konflikti

1D. Me Mishin – Romakëve 8:6-7; Galatasve 5:17

2D. Me Botën – 1 Gjoni 2:15-16

3D. Me Djallin dhe Demonët – Efesianëve 6:12

8C. Standarti në Shenjtërim – Romakëve 13:8-10; 1 Pjetri 1:15-16

9C. Natyra e Vazhdueshme e Shenjtërimit – Filipianëve 3:12-14

10C. Mjetet Kryesore të Shenjtërimit të Përdorura nga Fryma

1D. Fjala e Perëndisë/Lutja – 2 Timoteut 3:16-17; Gjoni 15:7-8

2D. Njerëzit e Perëndisë – Kolosianëve 3:16; Efesianëve 3:14-21

3D. Rrethanat që Rregullon Perëndia – Romakëve 8:28

4D. Sakramentet (Misteret) – Pagëzimi dhe Darka e Zotit – Mt. 28:19-20; 1 Kor. 11:23-26

11C. Fundi Përfundimtar i Shenjtërimit – Filipianëve 3:20

9B. Këmbëngulja

1C. Përkufizimi dhe Tekste Kyç

1D. Efesianëve 2:8-9

2D. Filipianëve 1:6

3D. Romakëve 8:30

4D. Romakëve 11:32

5D. Gjoni 10:28-30

2C. Marrëdhënia me Shfajsimin, Sigurinë e Shpëtimit, dhe Shenjtërimin

3C. Keqkuptimet e Doktrinës

1D. Inkurajon Antinomianizmin⁽

2D. I Bën të Parëndësishme Sprovat dhe Vuajtjet e Tanishme

4C. Pasazhet Paralajmëruese te Hebrenjve

1D. Përqasjet e Ndryshme

1E. Pasazhet Flasin për Humbjen e Shpëtimit

2E. Pasazhet Flasin për Dënimin e Jobesimtarëve

3E. Pasazhet Flasin për një Paralajmërim Hipotetik

4E. Pasazhet Flasin për Humbjen e Shpërblimit nga Besimtarët

5E. Çështja e Rrëfimeve të Rreme – Mateu 7:21-23

2D. Pasazhet Paralajmëruese

1E. Hebrenjve 2:1-4

2E. Hebrenjve 3:6-4:13

3E. Hebrenjve 5:11-6:12

4E. Hebrenjve 10:26-39

5E. Hebrenjve 12:12-29

3D. Shpëtimi te Hebrenjve

1E. Hebrenjve 3:14 – Një Paradigmë

2E. Hebrenjve 7:25

3E. Hebrenjve 8:12

4E. Hebrenjve 9:14-15

5E. Hebrenjve 10:14

5C. Çështja e Shpërblimeve dhe Motivimit për një Jetë të Perëndishme

10B. Përlëvdimi

1C. Përkufizimi

2C. Krishti u Ngjall i Pari nga të Vdekurit – Veprat 26:23

3C. Trupi i Ringjallur i Krishtit Është Modeli për Trupin e Ringjallur të Besimtarëve

1D. 1 Korintasve 15:20-23

2D. Filipianëve 3:20-21

4C. Marrëdhënia e Trupit të Përlëvduar me Trupin e Tanishëm

1D. Gjoni 21:4-14

2D. 1 Korintasve 15:35-49

5C. Marrëdhënia e Përlëvdimit me Shenjtërimin

6C. Rezultatet e Përlëvdimit

1D. Bashkësia e Përsosur me Perëndinë – 1 Korintasve 13:12

2D. Integrimi i Përsosur i Zemrës, Mendjes, Vullnetit dhe Trupit

3D. Adhurimi i Përsosur dhe Shërbimi ndaj Perëndisë

4D. Rritja e Pafundme dhe e Përsosur

¹ Shiko Wayne Grudem, Systematic Theology (Grand Rapids: Zondervan, 1994), 594-603. Për një pikëpamje më të modifikuar kalviniste, shiko Erickson, Christian Theology, 825-35. Gjithashtu, gjuha e “bleu” (agorazo) te 2 Pjetrit 2:1 mund të ketë ardhur nga Dh.V., siç e vumë në dukje, por mund të jetë gjuha e veçantë e kundërshtarëve të Pjetrit, domethënë, mund të jetë vlerësimi i tyre për veten. Pra, Pjetri e përdor atë në mënyrë sarkastike. Gjithashtu, kur Gjoni thotë se Krishti nuk vdiq vetëm për mëkatet tona, por edhe për (peri + gjinore) mëkatet e të gjithë botës (1 Gjoni 2:2), ai thjesht po i përgjigjet një forme fillestare të gnosticizmit e cila e kufizoi nisjen vetëm ndaj një grupi të zgjedhurish. Gjoni thotë, “jo ky ungjill është njësoj për të gjithë njerëzit”

² Këtu nuk do të merremi me “thirrjen” ndaj një profesioni të veçantë

³ Rilindja (Ripërtëritja) duket se lidhet në kishën e hershme me pagëzimin, por duhet të thuhet që në fillim se Shkrimi në asnjë vend nuk dekreton besimin se rilindja është e lidhur nga ana materiale me ndonjë gjë përveçse me besimin shpëtues të mbështetur nga Fryma. Rituali i pagëzimit është simboli i krishterë për shpëtim, dhe shpesh lidhet me besimin, por në vetvete nuk kontribuon për asgjë.

⁽ Një grup i cili ishte i opinionit që ligji moral nuk është detyrues për të krishterët (shën.i.përkth)