MENU

Where the world comes to study the Bible

3. Księgi historyczne

Wstęp

Jak już wcześniej wspomniałem, Nowy Testament dzieli się na trzy kategorie, ze względu na strukturę literacką – historyczną, listów i proroczą. Cztery Ewangelie stanowią około 46 procent, a księgi Dziejów dają łącznie z nimi 60 procent. Oznacza to, że 60 procent Nowego Testamentu jest bezpośrednio historyczne i śledzi korzenie historycznego rozwoju chrześcijaństwa. Chrześcijaństwo jest oparte na faktach historycznych. Jest to właściwe dla charakteru ewangelii. Chrześcijaństwo jest przesłaniem ewangelii, a czym jest ewangelia? Jest dobrą nowiną, informacją pochodzącą od świadectwa innych. W historii jest świadectwem faktów historycznych. „Ewangelia jest nowiną o tym, że coś się wydarzyło – coś co przyjmuje inne oblicze życia. Czym jest to coś mówią nam Mateusz, Marek, Łukasz i Jan. Jest to życie i śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.”1 Po tej czteroosobowej relacji, Dzieje przedstawiają historyczną relację rozszerzenia przesłania ewangelii z Jerozolimy przez Judeę i Samarię, aż do najdalszych miejsc na ziemi, do świata greckiego. Tak się zaczynają:

1:1 Pierwszą księgę (Ewangelię Łukasza), Teofilu, napisałem o tym wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku. 1:2 Aż do dnia, gdy udzieliwszy przez Ducha Świętego poleceń apostołom, których wybrał, wzięty został w górę. 1:3. Im też po swojej męce objawił się jako żyjący i dał liczne tego dowody, ukazując się im przez czterdzieści dni i mówiąc o Królestwie Bożym.

1:8 Ale weźmiecie moc Ducha Świętego, kiedy zstąpi na was, i będziecie mi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi.

Ewangelia Łukasza stanowi tom pierwszy, a Dzieje są drugim tomem rozprawy Doktora Łukasza na temat życia historycznego i posługi Zbawiciela, który rozpoczął jako Pan Jezus. Zostało to kontynuowane przez Zbawiciela poprzez Ducha Świętego działającego w życiu Jego apostołów podążających za wstąpieniem Chrystusa do niebios. Dzieje dostarczają więc historycznego opisu służby apostołów w życiu wczesnego kościoła. Było to konieczne dla naszego zrozumienia wielu rzeczy zawartych w listach, które były listami historycznymi Dobrej Nowiny o żyjącym Bogu, który aktywnie działa w historii ludzkości, nie tylko w przeszłości, ale w teraźniejszości i przyszłości w świetle obietnic Boga.

Ewangelie synoptyczne

Zanim rozpoczniemy przegląd każdej z Ewangelii, należy powiedzieć coś na temat użycia terminu Ewangelie synoptyczne. Mimo, że każda z Ewangelii ma swój charakterystyczny akcent i odrębny cel, pierwsze trzy Ewangelie są czasami nazywane Ewangeliami synoptycznymi ponieważ „widzą razem”. Oznacza to, ze mają ten sam punkt widzenia jeśli chodzi o życie Chrystusa, zgadzając się w temacie i kolejności. Ponadto, przedstawiają one życie Chrystusa w sposób, który jest uzupełnieniem obrazu Ewangelii Jana. Poniższe punkty pokazują wiele miejsc, które są wspólne dla pierwszych trzech Ewangelii:

  • Ogłoszenie Mesjasza przez Jana Chrzciciela (Mat. 3, Marek 1, Łukasz 3).
  • Chrzest Jezusa (Mat. 3, Marek 1, Łukasz 3).
  • Kuszenie Jezusa (Mat. 4, Marek 1, Łukasz 4).
  • Nauczanie i cuda Jezusa (Duża część każdej Ewangelii).
  • Przemienienie Jezusa (Mat. 17, Marek 9, Łukasz 9).
  • Proces, śmierć i pogrzebanie Jezusa (Mat. 26-27, Marek 14-15, Łukasz 22-23).
  • Zmartwychwstanie Jezusa (Mat. 28, Marek 16, Łukasz 24).

Cel i charakterystyczne cechy czterech Ewangelii

16:13 A gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał uczniów swoich, mówiąc: „Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?” 16:14 A oni rzekli: „Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków.” 16:15 On im mówi: „A wy za kogo mnie uważacie?” 16:16 A odpowiadając Szymon Piotr rzekł: „Tyś jest Chrystus, Syn Boga żywego.”

Mateusz 16:14 podaje różne odpowiedzi lub szkoły myśli dużej liczby osób z czasów Jezusa. Początkowo tylko nieliczni uznawali Jego za tego kim On był, Syna Bożego. Dlatego też, za sprawą natchnienia Ducha, pisarze Ewangelii zamierzali wyjawić kim naprawdę był Jezus jeśli chodzi o Jego osobę i pracę. W cztery różne sposoby , każdy ze swym własnym charakterystycznym naciskiem, lecz uzupełniając się w relacjach, cztery Ewangelie odpowiadają na pytanie postawione przez Pana apostołom. Oznajmiają oni to, kim dokładnie jest Jezus. Pokazują, że jest On Mesjaszem oczekiwanym w Starym Testamencie, Sługą Pana, Synem Człowieczym, Synem Bożym i tym, który jest Zbawicielem świata. Ewangelie przedstawiają nam Boży portret osoby i pracy Chrystusa w czterech różnych obrazach.

W Explore the Book (Eksploruj Księgę), Sidlow Baxter przywołuje naszą uwagę do interesujących podobieństw między wizją Ezechiela 1:10 a Ewangeliami, mimo, ze nie sugeruje on, ze cztery żyjące istoty były rodzajem Ewangelii. Pisze on:

Większość z nas być może spotkała się z porównaniem, która jest często zauważana pomiędzy czterema Ewangeliami i „czterema żyjącymi istotami” w otwarciu wizji proroka Ezechiela. Cztery „żyjące istoty” lub cherubini, opisani w Ezechiel 1:10 „Ich oblicza wyglądały u wszystkich czterech z przodu jak twarz ludzka, z prawej strony jak twarz lwa, z lewej strony jak twarz wołu, a z tyłu jak twarz orła.” Lew symbolizuje najwyższą siłę, królewskość; człowiek, najwyższą inteligencję; wół, pokorną służbę; orzeł, niebiańskość, tajemnicę, Boskość.

U Mateusza widzimy Mesjasza-Króla (lew).
U Marka widzimy Sługę Jehowa (wół).
U Łukasza widzimy Syna człowieczego (człowiek).
U Jana widzimy Syna Bożego (orzeł).

Potrzeba wszystkich czterech aspektów, by oddać cała prawdę. Jako Zbawiciel przychodzi On, by panować i rządzić. Jako Sługa przychodzi On, by służyć i cierpieć. Jako Syn człowieka przychodzi On, by dzielić się i współczuć. Jako Syn Boży przychodzi On, by objawić i odkupić. Cudowne poczwórne połączenie – niezależność i pokora; człowieczeństwo i boskość! 2

Mateusz kieruje swoją Ewangelię głównie do Żydów, by przekonać ich, że Jezus z Nazaretu jest ich Mesjaszem, Królem Żydów. Oprócz genealogii Jezusa, Mateusz używa także dziesięciu cytatów spełnienia, poprzez które pokazuje, że ten Jezus, mimo, że odrzucony i ukrzyżowany, jest długo oczekiwanym Mesjaszem Starego Testamentu (Mat. 1:23; 2:15; 2:18; 2;23; 4:15; 8:15; 12:18-21; 13:35; 21:5; 27:9-10). Mimo, że odrzucony przez cały naród i ukrzyżowany, Król zostawił pusty grobowiec.

Marek wydaje się adresować swą ewangelię do Rzymian, ludzi czynu, lecz niewielu słów i przedstawia Jezusa jako Sługę Pana, który przyszedł, by „dać swoje życie jako okup za wielu.” Trzymając się tego, Ewangelia Marka, która jest najkrótsza, jest bujna, czynna i żywa i przedstawia bardzo jasną naoczną relację, szczególnie ostatniego tygodnia życia Jezusa na ziemi. „Całe 37 procent tej Ewangelii poświęcone jest wydarzeniom Jego ostatniego i najważniejszego tygodnia.” 3

Łukasz, doktor historii, przedstawia Jezusa jako doskonałego Syna Człowieczego, który przyszedł, by „odszukać i uratować to, co zostało stracone” (Łuk. 19:10). Łukasz kładzie silny nacisk na prawdziwe człowieczeństwo Chrystusa, podczas gdy również oznajmia Jego boskość. Niektórzy wierzą, ze Łukasz w szczególności miał na myśli Greków z powodu ich zainteresowania filozofią ludzkości.

Jan natychmiast (1:1-2) skupia czytelnika nad boskością Chrystusa, prezentując Jezusa jako wiecznego Syna Boga, który daje wieczne i bogate życie wszystkim tym, którzy go otrzymają uwierzywszy w Niego (Jan 1;12; 3:16-18,36; 10:10). Mimo, że napisana dla całej ludzkości, Ewangelia Jana była szczególnie skierowana do kościoła. Pięć rozdziałów zapisuje pożegnalne wypowiedzi Jezusa do Jego apostołów, by pocieszyć ich kilka godzin przed swoją śmiercią. Ponadto siedem cudownych znaków Jezusa, które są wysłane, by zademonstrować, że Jezus jest Zbawicielem i by zachęcić ludzi, gdziekolwiek są, by wierząc mieli żywot w imieniu Jego (Jan 20-30-31).

Mateusz

Autor i tytuł:

Każda z Ewangelii otrzymała swą nazwę od ludzkiego autora, który ją napisał. Mimo, że pierwsza ewangelia, jak każda Ewangelia, nigdy nie wspomina swego autora, uniwersalnym świadectwem wczesnego kościoła jest to, ze napisał ją apostoł Mateusz i nasi najwcześniejsi świadkowie przypisują ją jemu dając jej tytuł, „Według Mateusza” (Kata Matthaion). Mateusz, który był jednym z apostołów Jezusa, był Żydem piszącym do Żydów o Tym, który był ich własnym Mesjaszem. Jego prawdziwe imię to Lewi, syn Alfeusza. Mateusz pracował jako poborca podatkowy w Palestynie dla Rzymian, dopóki nie został powołany przez Pana, by pójść za Nim (Mat. 9:9, 10; Marek 2:14-15). Jego szybka odpowiedź może sugerować, że jego serce było wcześniej poruszone służbą Jezusowi.

W odległych czasach ewangelia ta otrzymała tytuł Kata Matthaion, „Według Mateusza,” Jak sugeruje ten tytuł, relacje innych ewangelii były znane w tym czasie (słowo ewangelia zostało dodane później)...4

Data: Lata 50-te lub 60-te n.e.

Sugerowane daty Mateusza to od roku 40 do 140 n.e., lecz „fakt, że zniszczenie Jerozolimy w roku 70 n.e. jest postrzegane jako wydarzenie, które ma nadejść (24:2), wymaga wcześniejszej daty. Niektórzy uważają, że była to Ewangelia napisana jako pierwsza (około 50 n.e.), podczas gdy inni sądzą, że nie była ona pierwsza i że została napisana w latach 60-tych.”5

Temat i cel:

Jak jest to oczywiste w pytaniu, które Jezus zadał swym apostołom w 16:14 i n., Mateusz pisał do Żydów, by odpowiedzieć na ich pytania o Jezusa i Nazaret. Jezus zwyczajnie oznajmił, że On był ich Mesjaszem. Czy był On rzeczywiście Mesjaszem Starego Testamentu przepowiedzianym przez proroków? Jeśli tak, dlaczego przywódcy religijni nie przyjęli Go i dlaczego nie utworzyli obiecanego królestwa? Czy będzie ono kiedykolwiek utworzone, jeśli tak, to kiedy? Dlatego Mateusz głównie adresuje swą Ewangelię do żydowskiej publiczności, by pokazać im, że ten Jezus jest długo oczekiwanym Mesjaszem. Widać to w genealogii Jezusa (1:1-17); wizycie mędrcy ze Wschodu (2:1-12); Jego wjazdu do Jerozolimy (21:5); osądu narodów (25:31-46); częstemu wymienianiu „królestwa niebieskiego”. Wszystko to jest w zgodzie z innymi Ewangeliami i cytatami wypełnienia Starego Testamentu, które były wcześniej wspomniane.

Kluczowe słowa lub pojęcia:

Jezus, Mesjasz, Król Żydów

Kluczowe wersety:
  • 1:20-23 I gdy nad tym rozmyślał, oto ukazał mu się we śnie anioł Pański i rzekł: Józefie, synu Dawidowy, nie lękaj się przyjąć Marii, żony swej, albowiem to, co się w niej poczęło, jest z Ducha Świętego. 21. A urodzi syna i nadasz mu imię Jezus; albowiem On zbawi lud swój od grzechów jego. 22. A to wszystko się stało, aby się spełniło słowo Pańskie, wypowiedziane przez proroka: 23 OTO PANNA POCZNIE I PORODZI SYNA, I NADADZĄ MU IMIĘ IMMANUEL, co się wykłada: BÓG Z NAMI.”
  • 16:15-19 On im mówi: A wy za kogo mnie uważacie? 16. A odpowiadając Szymon Piotr rzekł: Tyś jest Chrystus, Syn Boga żywego. 17. A Jezus odpowiadając, rzekł mu: Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jonasza, bo nie ciało i krew objawiły ci to, lecz Ojciec mój, który jest w niebie.18. A Ja ci powiadam, że ty jesteś Piotr, i na tej opoce zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne nie przemogą go.19. I dam ci klucze Królestwa Niebios; i cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane i w niebie, a cokolwiek rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane i w niebie.
  • 28:18-20 A Jezus przystąpiwszy, rzekł do nich te słowa: „Dana mi jest wszelka moc na niebie i na ziemi. 19. Idźcie tedy i czyńcie uczniami wszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego, 20. Ucząc je przestrzegać wszystkiego, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami po wszystkie dni aż do skończenia świata.”
Kluczowe rozdziały:
  • Rozdział 1 jest kluczowy, ponieważ przedstawia genealogię i narodziny Jezusa jako syna Dawida, syna Abrahama i jako tego narodzonego przez cudownie działanie Ducha, z Józefem jako prawnym ojcem poprzez adopcję, lecz nie cielesnym ojcem.
  • Rozdział 12 jest kluczowy, ponieważ w rozdziale tym widzimy punkt zwrotny, kiedy to religijni przywódcy formalnie odrzucają Jezusa jako ich Mesjasza przypisując Jego cudowną moc Szatanowi. W tym miejscu Jezus zaczął mówić przypowieściami, by ukryć prawdę przed obojętnymi mu. Od tego momentu więcej czasu jest poświęcone Jego apostołom.
Chrystus widziany w Mateuszu:

Jak wcześniej zauważono, celem Mateusza było pokazanie, że Jezus jest Mesjaszem oczekiwań Starego Testamentu. Jest synem Abrahama i Dawida. Dlatego jest Królem, który przychodzi ofiarując swe królestwo. Zwrot „król niebios” pojawia się około trzydziestu dwóch razy w Ewangelii. Ponadto, by pokazać, że Jezus spełnia oczekiwania Starego Testamentu, dziesięć razy szczególnie podkreśla, że to co wydarzyło się w życiu Chrystusa jest wypełnieniem Starego Testamentu. Ponadto używa on więcej cytatów i odniesień do Starego Testamentu niż wszystkie inne księgi Nowego Testamentu, a mianowicie około 130 razy.

Ogólny zarys:

Mateusz dzieli się na dziewięć widocznych części:

I. Osoba i przedstawienie Króla (1:1-4:25)

II. Obwieszczenie lub głoszenie Króla (5:1-7:29)

III. Moc Króla (8:1-11:1)

IV. Program i stopniowe odrzucenie Króla (11:2-16:12)

V. Pedagogika i przygotowanie apostołów Króla (16:13-20:28)

VI. Przedstawienie Króla (20:29-23:39)

VII. Przepowiednie lub proroctwa Króla (24:1-25:46)

VIII. Pasja lub odrzucenie Króla (26:1-27:66)

IX. Dowód Króla (28:1-20)

Marek

Autor i tytuł:

Ewangelia Marka jest w zasadzie anonimowa, jako, że nie wymienia autora. Grecki tytuł, Kata Markon, „Według Marka” został nadany później przez przepisywacza przed 125 n.e., lecz są silne i wyraźne dowody (zewnętrzne i wewnętrzne), że Marek był jej autorem. „Jednogłośnym świadectwem ojców wczesnego kościoła jest to, że Marek, towarzysz apostoła Piotra, był autorem”.6 W 112 n.e. Papiasz cytował Marka jako „tłumacza Piotra”. Dunnett zwraca uwagę, że: „Porównanie kazania Piotra w Dziejach 10:36-43 z Ewangelią Marka pokazuje, że kazanie jest szkicem życia Jezusa, które Marek opisuje znacznie szczegółowiej.”7

Mimo, że Marek nie był jednym z apostołów Chrystusa, był synem Marii, kobiety zamożnej, o silnej pozycji w Jerozolimie (Dz.Ap. 12:12), towarzyszem Piotra ( 1 Piotr 5:13) kuzynem Barnaby (Kol. 4:10). Związki te, szczególnie z Piotrem, który był ewidentnie źródłem informacji Marka, dały Ewangelii Marka autorytet apostolski. Ponieważ Piotr mówił o nim „Marek, mój syn” (1 Piotr 5:13), Piotr mógł być tym, który prowadził Marka do Chrystusa.

Ponadto, był on bliskim towarzyszem Pawła. Ryrie pisze:

Miał on rzadki przywilej towarzyszenia Pawłowi i Barnabie w ich pierwszej podróży misyjnej, lecz nie został z nimi przez cała wyprawę. Z tego powodu Paweł odmówił, by zabrać go w drugą podróż, więc pojechał on z Barnabą na Cypr (Dz.Ap. 15:38-40). Około dwunastu lat później był ponownie z Pawłem (Kol. 4:10; Fil. 24), a na krotko przed egzekucją Pawła apostoł posłał po niego (2 Tym. 4:11). Jego biografia dowodzi, że jedna porażka w życiu nie oznacza końca użyteczności.”8

Data: lata 50-te lub 60-te n.e.

Datowanie Marka jest dość trudne, mimo, że wielu uczonych wierzy, ze ta Ewangelia była pierwszą z czterech Ewangelii. Chyba że ktoś odrzuci element przewidującego proroctwa, 13:2 jasno pokazuje, że Marek został napisany przed 70 n.e. i zniszczeniem świątyni w Jerozolimie. Ryrie zauważa:

Jeśli Dzieje muszą pochodzić z około 61 n.e. i jeśli Łukasz, drugi tom, poprzedzał je, wtedy Marek musiał powstać nawet wcześniej, gdyż Łukasz używał Marka w pisaniu swej ewangelii. Wskazuje to datę w latach 50-tych dla Marka. Jednakże wielu uczonych wierzy, że Marek został napisany po śmierci Pawła, np. po 67 a przed 70.”9

Temat i cel:

Tematem Marka jest ‘Chrystus Sługa’. To stwierdzenie znajduje się w 10:45: „Albowiem Syn Człowieczy nie przyszedł, aby mu służono, lecz aby służyć i oddać swe życie na okup za wielu.” Uważne czytanie Marka pokazuje dwa tematy w tym wersecie, służba i poświęcenie są wyjawione przez Marka. Marek jest głównie adresowany do Rzymian lub czytelników greckich. Rezultatem tego, genealogia Jezusa jest ominięta, podobnie jak Kazanie na Górze, a potępieniu przez religijnych przywódców poświecone jest mniej uwagi. Ponadto, jako że Marek przedstawia Jezusa jako Pracownika, Sługę Pana, księga koncentruje się na działalności Chrystusa jako wiernego Sługi efektywnie wykonującego swą prace. Ta koncentracja wydaje się charakterystyczna dla stylu Marka, jak i użycie greckiego euqus, „natychmiast, od razu”, czy „i zaraz, kiedy”, które pojawiają się około 42 razy w tej Ewangelii. Jego znaczenie różni się jeśli chodzi o poczucie natychmiastowości, jak w 1:10 i o kolejność logiczną („w odpowiednim czasie, wtedy; a także [„kiedy”]; 11:3 [„wkrótce”]). 10Inna ilustracja tej czynnej koncentracji jest widoczna w użyciu historycznej teraźniejszości w opisie przeszłego wydarzenia, co było bez wątpienia zastosowane w celu uwydatnienia.

Kluczowe słowa:

Sługa, Sługa Pana.

Kluczowe wersety:
  • 8:34-37 A przywoławszy lud wraz z uczniami swoimi, rzekł im: „Jeśli kto chce pójść za mną, niech się zaprze samego siebie i weźmie krzyż swój i naśladuje mnie. Bo kto by chciał duszę swoją zachować, utraci ją, a kto by utracił duszę swoją dla mnie i dla ewangelii, zachowa ją. Albowiem cóż pomoże człowiekowi, choćby cały świat pozyskał, a na duszy swej szkodę poniósł? Albo co da człowiek w zamian za duszę swoją?”
  • 10:43-45 „Lecz nie tak ma być między wami, ale ktokolwiek by chciał być między wami wielki, niech będzie sługą waszym. I ktokolwiek by chciał być między wami pierwszy, niech będzie sługą wszystkich. Albowiem Syn Człowieczy nie przyszedł, aby mu służono, lecz aby służyć i oddać swe życie na okup za wielu.”
Kluczowe rozdziały:
  • Rozdział 8 jest kluczowym rozdziałem w Marku, podobnie jak rozdział 12 w Mateuszu, ponieważ następuje tu zmiana zarówno w zawartości jak i trybie posługi Jezusa. Decydujące wydarzenie, które przynosi zmianę to spowiedź Piotra: „Tyś jest Chrystus (Mesjasz)” (8:29). Zaraz po tym nastąpiło ostrzeżenie, że nie powinni mówić nikomu, objawienie Jego śmierci, wezwanie do apostolstwa i przemienienie.

Ta inspirowana wiarą odpowiedź rozpoczyna nowe stadium w zarówno zawartości, jak i trybie posługi Jezusa. Aż do tego momentu poszukiwał On jak uwiarygodnić to, że przypisywał sobie bycie Mesjaszem. Lecz teraz zaczyna On wzmacniać swoich ludzi na Jego nadchodzące cierpienie i śmierć z rąk przywódców religijnych. Kroki Jezusa przybliżają go codziennie do Jerozolimy – miejsca, gdzie Doskonały Sługa pokaże pełny rozmiar swej służby. 11

Chrystus widziany w Marku:

Z pewnością udział Marka szczególnie koncentruje się na przedstawieniu Zbawiciela jako Poświęcającego się Sługi, który posłusznie oddaje swe życie jako okup za wielu. Oczywiste jest podkreślenie Jego kapłaństwa dla potrzeb duchowych i fizycznych innych, które zawsze stawia On przed swymi własnymi potrzebami. Nacisk na czynność służenia Zbawiciela jest postrzegana w następujący sposób:

Tylko osiemnaście z siedemdziesięciu przypowieści Chrystusa odnaleziono w Marku – niektóre z nich są tylko jednym długim zdaniem – ale sporządza on listę ponad połowy z trzydziestu pięciu cudów Chrystusa, największą ich część w Ewangeliach.12

Ogólny zarys:

Ponieważ tematem księgi jest Chrystus Sługa, kluczowy werset, 10:45, dostarcza klucza do dwóch naturalnych podziałów Ewangelii: służba Sługi (1:1-10:52) i poświęcenie Sługi (11:1-16:20). Możemy podzielić ewangelię na pięć części:

I. Przygotowanie Sługi do służby (1:1-13)

II. Głoszenie kazań przez Sługę w Galilei(1:14-9:50)

III. Głoszenie kazań przez sługę w Perei (10:1-52)

IV. Pasja Sługi w Jerozolimie (11:1-15:47)

V. Powodzenie Sługi w Zmartwychwstaniu (16:1-20)

Łukasz

Autor i tytuł:

Zarówno Łukasz, jak i Dzieje, adresowane do Teofilusza jako dwutomowe dzieło, przypisuje się Łukaszowi, i mimo, że Łukasz nie jest wymieniony jako autor w żadnej z tych ksiąg, duża część dowodów wskazuje na Łukasza, „umiłowanego lekarza” (Kol. 4:14) jako autora obu ksiąg. Duże znaczenie ma to, że te dwie księgi stanowią około 28 procent greckiego Nowego Testamentu. Jedynym miejscami, gdzie możemy znaleźć jego imię w Nowym Testamencie są: Kol. 4:14; 2 Tym. 4:11; Fil. 24. Wierzy się ponadto, że Łukasz miał na myśli siebie w częściach „my” Dziejów (16:10-17; 20:5-21:18; 27:1-28:16). Te fragmenty dziejów mówiące „my”, pokazują, że autor był bliskim przyjacielem i towarzyszem podróży Pawła. Ponieważ wszyscy, oprócz dwóch, towarzysze Pawła są wymienieni w trzeciej osobie, lista ta może być zawężona do Tytusa i Łukasza.

Poprzez proces eliminacji. Pawła „drogi przyjaciel Łukasz, lekarz” (Kol 4:14) i „nasz współpracownik” (Fil. 24) staje się najbardziej prawdopodobnym kandydatem. Jego autorstwo jest poparte przez jednoznaczne świadectwo wczesnych pism chrześcijańskich (np. Kanon Muratoriego, 170 n.e. i dzieła Ireneusza 180 n.e.).13

Wydaje się oczywiste z Kol. 4:10-14, że Łukasz był Grekiem, gdyż Paweł odróżnia go od Żydów. Apostoł mówi, że z jego współpracowników, Arystarch, Marek i Jan byli jedynymi, którzy byli Żydami. Sugeruje to, że Epafras, Łukasz i Demas, także wspomniani w tym wersie byli Grekami, nie Żydami. „Niezaprzeczone umiejętności Łukasza w posługiwaniu się językiem greckim i jego wyrażenie „ich własny język” w Dz.Ap. 1:19 także oznacza, że nie był on Żydem.”14

Nie wiemy nic o jego wczesnym życiu i nawróceniu oprócz tego, ze nie był świadkiem życia Jezusa (Łuk. 1:2). Mimo, że był z zawodu lekarzem, głównie zajmował się ewangelizacją, pisząc ewangelię i księgę Dziejów, a także towarzyszył Pawłowi w jego pracy misyjnej... Był z Pawłem w czasie śmierci męczeńskiej apostoła (2 Tym. 4:11). Nie znamy jednak faktów o jego późniejszym życiu.15

Data: 60 n.e.

Dwa najczęściej sugerowane okresy datowania Ewangelii Łukasza to: (1) 59-63 n.e. i (2) lata 70-te lub 80-te, lecz wnioski z Dziejów pokazują, że Paweł był w Rzymie, a ponieważ Łukasz jest rozprawą napisaną przed Dziejami (Dz.Ap. 1:1), Ewangelia Łukasza musiała zostać napisana we wcześniejszym okresie, około 60 n.e.. Jednakże, sugerując, że Ewangelia Łukasza otrzymała swą końcową formę w Grecji, a nie Rzymie, niektórzy proponują rok 70 n.e.

Temat i cel:

Cel Łukasza jest jasno wyrażony w prologu jego Ewangelii.

1:1-4 Skoro już wielu podjęło się sporządzenia opisu wydarzeń, które wśród nas się dokonały, 1:2 Jak nam to przekazali naoczni od samego początku świadkowie i słudzy Słowa, 1:3 Postanowiłem i ja, który wszystko od początku przebadałem, dokładnie kolejno ci to opisać, dostojny Teofilu, 1:4 Abyś upewnił się o prawdziwości nauki, jaką odebrałeś.

Należy zauważyć kilka rzeczy dotyczących jego podejścia w przedstawieniu ewangelii:

Łukasz stwierdza, że jego własne dzieło było stymulowane przez dzieła innych (1:1), że skonsultował się ze świadkami naocznymi (1:2) i że zbadał i opisał kolejno informacje (1:3) pod kierunkiem Ducha Świętego, by pouczyć Teofila o historycznej prawdziwości wiary (1:4). Jest to dokładnie zbadane i udokumentowane pismo.16

Będąc Grekiem, Łukasz musiał czuć się odpowiedzialnym, by napisać dwutomową relację życia Chrystusa, aby była ona dostępna dla nieżydowskich czytelników. Wydaje się to oczywiste, gdyż Łukasz„ tłumaczy terminy aramejskie greckimi słowami i wyjaśnia zwyczaje żydowskie i geografię, by uczynić swą Ewangelię bardziej czytelną dla swych greckich czytelników.”17

Ewangelia Łukasza, napisana przez „umiłowanego lekarza” jest najbardziej wyczerpującą i najdłuższą z Ewangelii. Przedstawia ona Zbawiciela jako Syna Człowieczego, Doskonałego Człowieka, który przyszedł, by szukać i zbawić to co zginęło (19:10). W Mateuszu widzimy Jezusa jako Syna Dawida, Króla Izraela; w Marku widzimy Jego jako Sługę Pana, służącemu innym; w Łukaszu widzimy Jego jako Syna Człowieczego, realizującego potrzeby człowieka, doskonałego człowieka wśród ludzi, wybranego z ludzi, poddawanego próbom wśród ludzi i kompetentnego, by być Zbawicielem i Najwyższym Kapłanem. W Mateuszu widzimy pogrupowane znaczące wydarzenia, w Marku widzimy krótkie ujęcia znaczących wydarzeń, lecz w Łukaszu widzimy więcej szczegółów tych wydarzeń zapisanych przez lekarza/historyka.

Jego doskonała natura ludzka jako Syna Człowieczego, lecz także Syna Bożego jest pokazana następująco:

1. Jego fizyczne narodzenie z jego genealogią śledzoną do czasów Adama (3:38) (Mateusz sięga tylko do czasów Abrahama).

2. Jego rozwój psychiczny jest podkreślony w 2:40-52.

3. Jego moralna i duchowa doskonałość jest także podkreślona jako dowód przy Jego chrzcie przez głos Ojca z niebios i przez namaszczenie Ducha Świętego.

Tak więc w Jezusie mamy jedynego, który jest doskonałym w człowieczeństwie – fizycznie, psychicznie i duchowo.

Kluczowe słowa:

Jezus, Syn Człowieczy.

Kluczowe wersety:
  • 1:1-4 Skoro już wielu podjęło się sporządzenia opisu wydarzeń, które wśród nas się dokonały, 1:2 Jak nam to przekazali naoczni od samego początku świadkowie i słudzy Słowa, 1:3 Postanowiłem i ja, który wszystko od początku przebadałem, dokładnie kolejno ci to opisać, dostojny Teofilu, 1:4 Abyś upewnił się o prawdziwości nauki, jaką odebrałeś.
  • 19:10 Przyszedł bowiem Syn Człowieczy, aby szukać i zbawić to, co zginęło.
Kluczowe rozdziały:

Rozdział 15. Patrząc na temat podkreślony w 19:10, nacisk jest na ‘szukanie’ w trzech przypowieściach rozdziału 15 (zgubiona owca, zgubiona moneta i zgubiony syn). Czyni to więc ten rozdział kluczowym w Ewangelii Łukasza.

Chrystus widziany w Łukaszu:

Człowieczeństwo i współczucie Jezusa są powtarzane w Ewangelii Łukasza. Łukasz podaje najpełniejszą relację przodków Chrystusa, urodzin i rozwoju. Jest On idealnym Synem Człowieczym, który jest identyfikowany z żalem i położeniem grzesznego człowieka, aby nieść nasze smutki i ofiarować nam bezcenny dar zbawienia. Jezus sam spełnia grecki ideał ludzkiej doskonałości. 18

Ogólny zarys:

I. Prolog: Metoda i cel pisma (1:1-4)

II. Identyfikacja Śyna Ćzłowieczego z ludźmi (1:1-4:13)

III. Służba kapłańska Syna Ćzłowieczego dla ludzi (4:14-9:50)

IV. Odrzucenie Syna Człowieczego przez ludzi (9:51-19:44)

V. Cierpienie Syna Człowieczego za ludzi (19:45-23:56)

VI. Poświadczenie (przez zmartwychwstanie) Syna Człowieczego przed ludźmi (24:1-53)

Jan

Autor i tytuł:

Od wczesnych lat drugiego wieku, tradycja kościoła przypisywała czwartą Ewangelię apostołowi Janowi, synowi Zebedeusza i bratu Jakuba. Jezus nazywał Jana i Jakuba: „Synami Gromu” (Mar. 3:17). Salome, jego matka, służyła Jezusowi w Galilei i była obecna w czasie Jego ukrzyżowania (Mar. 15:40-41). Był on nie tylko blisko Jezusa jako jeden z Dwunastu, ale jest on zwykle uważany za „umiłowanego apostoła” (13:23; 18:15, 16; 19:26-27), który należał do najbliższego otoczenia Chrystusa i którego Jezus zabrał jako jednego z trzech na Górę Przemienienia (Mat. 17:1). Był on także blisko związany z Piotrem. Po wniebowstąpieniu Chrystusa, Jan stał się tym, którego Paweł nazywał „filarem” kościoła (Gal. 2:9).

W ścisłym znaczeniu tego pojęcia, czwarta Ewangelia jest anonimowa. Żadne imię autora nie jest podane w tekście. Nie jest to dziwne, gdyż ewangelia różni się formą literacką od listu. Wszystkie listy Pawła zaczynają się od jego imienia, co było zwyczajem autorów listów świata starożytnego. Żaden z ziemskich autorów czterech Ewangelii nie zwracał się do siebie po imieniu. Nie oznacza to jednak, że nikt nie potrafi powiedzieć kim byli autorzy. Autor może ujawniać się niebezpośrednio w swych pismach lub jego dzieło może być dobrze znane w tradycji, jako pochodzące od niego.

Wewnętrzny dowód dostarcza poniższego łańcuszka związków dotyczących autora Czwartej Ewangelii. (1) w Jan 21:24 słowo „je” odnosi się do całej Ewangelii, a nie tylko do ostatniego rozdziału. (2) „Uczeń” w 21:24 był „uczniem, którego Jezus miłował” (21:7). (3) Od 21:7 jest pewne, że uczeń, którego Jezus miłował był jednym z siedmiu osób wymienionych w 21:2 (Szymon, Piotr, Tomasz, Natanael, dwaj synowie Zebedeusza i dwaj inni z uczniów jego). (4) „Uczeń, którego Jezus miłował siedział obok Pana w czasie Ostatniej Wieczerzy, a Piotr skinął na niego (13:23-24). (5) Musiał on być jednym z Dwunastu, gdyż tylko oni byli z Panem podczas Ostatniej Wieczerzy (zobacz także Mar. 14:17; Luk. 22:14), (6) W Ewangelii, Jan był powiązany z Piotrem i dlatego wydaje się być jednym z najbliższych trzech (zobacz Jan 20:2-10; Mar. 5:37-38; 9:2-3; 14:33). Ponieważ Jakub, brat Jana zmarł w roku 44 n.e., nie był on autorem (Dz.Ap. 12:2). „Drugi uczeń” (Jan 18:15-16) wydaje się odnosić do „ucznia, którego Jezus miłował”, gdyż jest tak nazwany w 20:2. (8) „Uczeń, którego Jezus miłował” był przy krzyżu (19:26) i 19:35 wydaje się odnosić do niego. (9) Twierdzenie autora: „I ujrzeliśmy Jego chwałę (1:14), pochodziło od kogoś kto był naocznym świadkiem (zobacz też Jan 1:1-4).

Wszystkie te fakty razem stanowią poważny dowód na to, że autorem Czwartej Ewangelii był Jan, jeden z synów rybaka o imieniu Zebedeusz.19

Data: 85-90 n.e.

Niektórzy krytycy datowali Jana na połowę drugiego wieku (około 150 n.e.), ale pewne czynniki dowiodły, że to nieprawda.

Odkrycia archeologiczne popierają autentyczność tekstu Jana (np. Jan 4:11; 5:2-3), badania słów (np. synchro,, ntai, 4:9), odkrycia rękopisów (np. P 52), a także Zwoje Morza Martwego dały mocne poparcie na wczesne datowanie Jana. Tak więc, często w dzisiejszych czasach niekonserwatywni uczeni utrzymują, że ta data to 45-66 n.e. Ta wczesna data jest możliwa. Ewangelia ta jednak jest znana w kościele jako „Czwarta”, a ojcowie wczesnego kościoła wierzyli, że została napisana kiedy Jan był w starszym wieku. Dlatego też data pomiędzy 85 a 95 jest najlepsza. Jan 21:18, 23 wymaga upływu czasu, gdyż Piotr staje się starcem, a Jan żyje dłużej od niego.20

Temat i cel:

Silniej niż każda inna księga Biblii, Jan wyraźnie oznajmia temat i cel swej Ewangelii. Stwierdzenie celu występuje po spotkaniu Tomasza ze zmartwychwstałym Zbawicielem. Jeśli pamiętacie Tomasz wątpił w prawdziwość zmartwychwstania (Jan 20:24-25). Zaraz potem Pan ukazał się uczniom i skierował te słowa do Tomasza: „Daj tu palec swój i oglądaj ręce moje, i daj tu rękę swoją, i włóż w bok mój, a nie bądź bez wiary, lecz wierz.” Odpowiedział Tomasz i rzekł mu: „Pan mój i Bóg mój.” Rzekł mu Jezus: ”Że mnie ujrzałeś, uwierzyłeś; błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli.” Wymiana ta i koncentracja na potrzebie wiary w Jezusa, którą podaje Jan, daje nam temat i oznajmia cel:

20:30-31 I wiele innych cudów uczynił Jezus wobec uczniów, które nie są spisane w tej księdze. 20:31 Te zaś są spisane, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Boga, i abyście wierząc mieli żywot w imieniu jego.

Pamiętając o tym celu, Jan wybrał siedem cudownych znaków, by objawić osobę i misję Chrystusa, które by sprawiły, by ludzie uwierzyli w Jezusa jako Zbawiciela. Termin używany dla tych cudów to shmeion, „znak, odróżniające znamię”, a wtedy „znak składający się z cudu, czegoś niezgodnego z naturą.” Jan zawsze odnosi się do cudów Jezusa za pomocą tego terminu, ponieważ shmeion podkreślał znaczenie czynu, a nie sam cud (zobacz np. 4:54; 6:14; 9:16; 11:47). Znaki te objawiają chwałę Jezusa (zobacz 1:14; a także Izaj. 35:1-2; Joel 3:18; Amos 9:13). Te siedem znaków to: (1) przemienienie wody w wino (2:1-11); (2) uzdrowienie syna dworzanina (4:46-54); (3) uzdrowienie sparaliżowanego (5:1-18); (4) nakarmienie tłumu (6:6-13); (5) chodzenie po morzu (6:16-21); (6) przywrócenie wzroku ślepemu (9:1-7) i (7) wskrzeszenie Łazarza (11:1-45).

Temat i cel Jana jest także łatwo rozróżniany dzięki rozpoznawalnemu charakterowi jego Ewangelii, kiedy porównujemy ją do Mateusza, Marka i Łukasza.

Kiedy ktoś porównuje Ewangelię Jana z pozostałymi trzema Ewangeliami, jest poruszony odmiennością prezentacji Jana. Jan nie opisuje genealogii Jezusa, narodzin, chrztu, kuszenia, wypędzenia demonów, przypowieści, przemienienia, ustanowienia Wieczerzy Pana, Jego agonii w Getsemani, czy Jego Wniebowstąpienia. Przedstawienie Jezusa przez Jana podkreśla Jego kapłaństwo w Jerozolimie, uroczystości narodu żydowskiego, kontakty Jezusa z osobami indywidualnymi w prywatnych rozmowach (np. rozdz. 3-4; 18:28-19:16) i Jego posłudze kapłańskiej wobec uczniów (rozdz. 13-17). Główna część Ewangelii jest zawarta w „Księdze znaków” (2:1-12:50), która obejmuje siedem cudów lub „znaków”, które obwieszczają Jezusa jako Mesjasza, Syna Bożego. Ta „Księga znaków” zawiera także wspaniałe wypowiedzi Jezusa, które wyjaśniają i obwieszczają ważność znaków. Na przykład, po nakarmieniu 5 000 osób (6:1-15), Jezus objawił siebie jako Chleb Życia, który Ojciec niebieski daje dla żywotu świata (6:25-35). Kolejną wyjątkową i zauważalną cechą czwartej Ewangelii jest seria stwierdzeń „ja jestem”, które były wypowiedziane przez Jezusa (zobacz 6:35; 8:12; 10:7, 9, 11, 14; 11:25; 14:6; 15:1, 5).

Na cechy odróżniające Ewangelię Jana należy patrzeć w szerszym kontekście. Ewangelie nie miały być biografiami. Autor każdej Ewangelii wybrał z dużej ilości informacji materiał, który by służył jego celom. Szacuje się, że jeśli wszystkie słowa z ust Jezusa zacytowane w Mateuszu, Marku i Łukaszu były czytane na głos, czas jaki by to zajęło wyniósłby około trzech godzin...21

Kluczowe słowa:

Kluczowym pojęciem w Janie jest Jezus, Syn Boga, ten który jest Logos, objawieniem Boga (Jan 1:1, 14, 18). Jest jednak więcej innych kluczowych słów w prezentacji Chrystusa, takich jak prawda, światło, ciemność, słowo, wiedza, wierzyć, trwać, miłować, świat, świadek i osąd. Czasownik wierzyć (w języku greckim, pisteuw) pojawia się 98 razy w tej Ewangelii. Rzeczownik „wiara” (w jęz. greckim, pistis) nie występuje.

Kluczowe wersety:
  • 1:11-13 Do swej własności przyszedł, ale swoi go nie przyjęli. Tym zaś, którzy go przyjęli, dał prawo stać się dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię jego, którzy narodzili się nie z krwi ani z cielesnej woli, ani z woli mężczyzny, lecz z Boga.
  • 1:14 A Słowo ciałem się stało i zamieszkało wśród nas, i ujrzeliśmy chwałę jego, chwałę, jaką ma jedyny Syn od Ojca, pełne łaski i prawdy.
  • 3:16 Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego dał, aby każdy, kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny.
  • 20:30-31 I wiele innych cudów uczynił Jezus wobec uczniów, które nie są spisane w tej księdze; Te zaś są spisane, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Boga, i abyście wierząc mieli żywot w imieniu jego.
Kluczowe rozdziały:
  • Trudno wybrać jest kluczowy rozdział w Ewangelii Jana, ale z pewnością rozmowa Pana z Nikodemem w rozdziale 3 czyni ten rozdział jednym z kluczowych. Jan 3:16 jest prawdopodobnie cytowany częściej od innych wersetów Biblii. Także ważne w tym rozdziale są słowa Zbawiciela dotyczące potrzeby narodzenia się na nowo (zobacz 3:3-6).
  • Inne kluczowe rozdziały to Jan 4, spotkanie z kobietą przy studni, rozmowy z uczniami przygotowujące na Jego nieobecność, Jan 13-16 i modlitwa Pana do Ojca w Jan 17.
Jezus widziany w Janie:

Podczas gdy boskość Chrystusa jest wyróżniającym się tematem Biblii w wielu miejscach, nie ma księgi, która przedstawia silniejsze argumenty na boskość Jezusa jako wcielenie Syna Bożego niż ta Ewangelia. Faktem jest, że ten, który identyfikowany jest jako „Człowiek, którego zwą Jezusem” (9:11) jest tez nazywany „jednorodzonym Bogiem” (1:18 NIV), „Chrystusem, Synem Boga żywego” (6:69 KJV), czy „Świętym Boga”

Ta deklaracja boskości Jezusa Chrystusa jest dalej rozwijana przez siedem zwrotów „JA JESTEM” wypowiedzianych przez Jezusa i zapisanych w Ewangelii Jana. Tych siedem wypowiedzi to: ja jestem chlebem żywota (6:35), ja jestem światłością świata 8:12), ja jestem drzwiami (10:7, 9), ja jestem dobrym pasterzem (10:11, 14), ja jestem zmartwychwstanie i żywot (11:25), ja jestem drogą i prawdą, i żywotem (14:6), ja jestem prawdziwym krzewem winnym (15:1, 5).

Kolejną cechą charakterystyczną Ewangelii Jana, skoncentrowanej na osobie Chrystusa, jest pięciu świadków Jezusa jako Syna Bożego. W Jan 5:31 i n. , Jezus odpowiada na argumenty swych przeciwników. Utrzymują oni, że Jego świadek nie miał innych świadków potwierdzających Jego zeznania, lecz Jezus pokazuje, że to nieprawda i przypomina im, że są inni świadkowie na prawdziwość Jego świadectwa: Jego Ojciec (w. 32, 37). Jan Chrzciciel (w. 33), jego cudy (w. 36), Pisma (w. 39) i Mojżesz (w. 46). Potem, w 8:14 deklaruje On, że Jego świadectwo jest prawdziwe.

W pewnych okolicznościach, Jezus utożsamia się z „JA JESTEM” lub Yahweh Starego Testamentu (zobacz 4:25-26; 8:24, 28, 58: 13:19; 18:5-6, 8). Niektóre z najważniejszych twierdzeń o Jego boskości znajdują się w (1:1; 8:58; 10:30; 14:9; 20:28).22

Ogólny zarys:

I. Prolog: Wcielenie Syna Bożego (1:1-18)

A. Boskość Chrystusa(1:1-2)

B. Praca Chrystusa przed ucieleśnieniem (1:3-5)

C. Zwiastun Chrystusa (1:6-8)

D. Odrzucenie Chrystusa (1:9-11)

E. Akceptacja Chrystusa (1:12-13)

F. Ucieleśnienie Chrystusa(1:14-18)

II. Przedstawienie Syna Bożego (1:19-4:54)

A. Przez Jana Chrzciciela (1:19-34)

B. Uczniom Jana (1:35-51)

C. Na weselu w Kanie (2:1-11)

D. W świątyni w Jerozolimie (2:12-35)

E. Nikodemowi (3:1-21)

F. Przez Jana Chrzciciela(3:22-36)

G. Niewiastom samarytańskim (4:1-42)

H. Dworzaninowi z Kafarnaum (4:43-54)

III. Przeciwnicy Syna Bożego (5:1-12:50)

A. Na święcie w Jerozolimie (5:1-47)

B. Podczas okresu Paschy w Galilei (6:1-71)

C. Podczas żydowskiego święta namiotów w Jerozolimie (7:1-10:21)

D. Podczas uroczystości poświęcenia świątyni w Jerozolimie (10:22-42)

E. W Betanii (11:1-12:11)

F. W Jerozolimie(12:12-50)

IV. Instrukcje dane przez Syna Bożego (13:1-16:33)

A. Dotyczące przebaczenia (13:1-20)

B. Dotyczące Jego zdrady (13:21-30)

C. Dotyczące Jego odejścia (13:31-38)

D. Dotyczące nieba (14:1-14)

E. Dotyczące Ducha Świętego (14:15-26)

F. Dotyczące pokoju (14:27-31)

G. Dotyczące urodzaju owoców (15:1-17)

H. Dotyczące świata (15:18-16:6)

I. Dotyczące Ducha Świętego (16:7-15)

J. Dotyczące Jego powrotu (16:16-33)

V. Wstawiennictwo Syna Bożego (17:1-26)

VI. Ukrzyżowanie Syna Bożego (18:1-19:42)

VII. Zmartwychwstanie Syna Bożego (20:1-31)

A. Pusty grób (20:1-9)

B. Ukazanie się zmartwychwstałego Pana (20:10-31)

VIII. Epilog: Ukazanie się nad Morzem Tyberiadzkim (21:1-25)

A. Ukazanie się siedmiu uczniom (21:1-14)

B. Słowa skierowane do Piotra (21:15-23)

C. Wnioski Ewangelii (21:24-25)

Dzieje Apostolskie

Autor i tytuł:

Mimo, że autor nie jest w Dziejach wymieniony, dowody wskazują na to, że był nim Łukasz. Jak już wspomniano wcześniej, Dzieje są drugim tomem dwuczęściowej rozprawy napisanej przez Łukasza, lekarza do Teofilusza o „o tym wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku”. Popierając fakt, że Łukasz był autorem, Ryrie pisze:

To, że autorem Dziejów był towarzysz Pawła jest jasne z fragmentów księgi, w których zostały użyte słowa „my” i „nas” (16:10-17; 20:5-21:18; 27:1-28:16). Te części same eliminują znanych towarzyszy Pawła innych niż Łukasz, a Kol. 4:14 i Fil. 24 twierdząco wskazują na Łukasza, który był lekarzem. Częste użycie terminów medycznych także to uzasadnia (1:3; 3:7 i n.; 9:18, 33; 13:11; 28:1-10). Łukasz odpowiedział na wezwanie Macedonii z Pawłem i zajmował się pracą w Filippi przez około sześć lat, a potem był z Pawłem w Rzymie, w czasie jego aresztowania. Prawdopodobnie w tym okresie zostało napisane jego dzieło. Jeśli zostałoby ono napisane później, trudno by było wyjaśnić brak informacji o tak ważnych wydarzeniach, jak spłonięcie Rzymu, śmierć męczeńska Pawła, czy zniszczenie Jerozolimy. 23

Jeżeli chodzi o tytuł, wszystkie dostępne greckie rękopisy nazywają to dzieło tytułem Praxeis, „Dzieje”, lub „Dzieje Apostolskie”. Jak lub dlaczego dzieło otrzymało ten tytuł nie jest wiadome. „Dzieje Apostolskie” nie są najwłaściwszym tytułem, gdyż utwór nie zawiera dziejów wszystkich apostołów. Tylko dzieje Piotra i Pawła są naprawdę podkreślone, mimo, że obietnica nadejścia Ducha została uczyniona wszystkim apostołom w Dz.Ap. 1:2-8, którzy mieli udać się w świat, by głosić ewangelię w mocy Ducha (zobacz także 4:32). Wiele osób uważa, że bardziej właściwy byłby tytuł księgi: „Dzieje Ducha Świętego”, gdyż opowiada ona o szerzeniu się chrześcijaństwa od czasów nadejścia Ducha Św. w Dz.Ap. 2, jak to obiecano w Dz.Ap. 1:8.

Data: 61 n.e.

Problemy dotyczące daty pochodzenia księgi zostały podsumowane przez Stanley’a Toussainta w następujący sposób:

Napisanie Dziejów musiało mieć miejsce przed zniszczeniem Jerozolimy w roku 70 n.e. Z pewnością wydarzenie o takim znaczeniu nie zostałoby zignorowane. Szczególnie, jeśli jednym z głównych tematów księgi jest: przemienienie przez Boga Żydów w Greków z powodu odrzucenia przez Żydów Jezusa Chrystusa.

Łukasz raczej nie ominąłby relacji o śmierci Pawła, datowanej na lata 66-68 n.e., jeśli by się ona wydarzyła zanim napisał Dzieje.

Nie wspomina on także prześladowań Nerona, które rozpoczęły się po wielkim pożarze Rzymu w roku 64 n.e.

Ponadto, obrona chrześcijaństwa przed Neronem w Księdze Dziejów apelująca w sprawie tego, co niżsi urzędnicy zastosowali wobec Pawła, nie miałaby wielkiego sensu w czasie antagonizmu Nerona. Wówczas Neron był tak pochłonięty zniszczeniem kościoła, że obrona na stronach Dziejów miałaby mały wpływ na odwiedzenie go od tego.

Data napisania Dziejów akceptowana przez konserwatywnych uczonych to lata 60-62 n.e. Miejscem napisania był prawdopodobnie Rzym lub Cezarea i Rzym. W czasie pisania, uwolnienie Pawła było bardzo bliskie lub właśnie się wydarzyło. 24

Temat i cel:

Księga Dziejów wyróżnia się spośród ksiąg Nowego Testamentu, gdyż jest mostem pomiędzy innymi księgami Nowego Testamentu. Tak jak druga rozprawa Łukasza, Dzieje kontynuują to, „co Jezus czynił i czego nauczał od początku” (1:1) jak zapisano w Ewangelii. Dzieje zaczynają się od Wniebowstąpienia Chrystusa i trwają do okresu Listów Nowego Testamentu. W Dziejach mamy kontynuację kapłaństwa Jezusa Chrystusa poprzez Ducha Świętego w pracy apostołów, którzy głosili ewangelię i tworzyli kościół, ciało Chrystusa. Dzieje są historycznym ogniwem łączącym Ewangelie i Listy.

Nie tylko tworzą one most dla nas, ale dostarczają także relację z życia Pawła i podają nam historyczne okoliczności jego listów. Dzieje szczegółowo opowiadają o pierwszych 30-stu latach istnienia kościoła.

Po podsumowaniu różnych poglądów dotyczących celu Dziejów, Toussaint pisze:

Cele Księgi Dziejów mogą być przedstawione w poniższy sposób: Wyjaśnienie wspólnie z Ewangelią Łukasza, uporządkowanego i kierowanego przez najwyższą władzę postępu przesłania o królestwie od Żydów do Greków i z Jerozolimy do Rzymu. W Ewangelii Łukasza jest odpowiedź na pytanie: Jeśli chrześcijaństwo ma swe korzenie w Starym Testamencie i judaizmie, jak stało się ono religią świata?” Księga Dziejów jest kontynuacją Ewangelii Łukasza i odpowiedzi na ten problem.25

Dz.Ap. 1:8 wyraża temat dziejów – zamieszkanie Ducha Świętego wzmacniającego ludzi Boga, by byli oni świadkami Zbawiciela zarówno w Jerozolimie (główna baza), jak i w całej Judei i Samarii (najbliższe i otaczające tereny), a także w najbardziej odległych częściach ziemi (świata).

Kluczowe słowa:
  • Kluczowym pojęciem Dziejów jest rozwój Kościoła na całym świecie.
  • Dwa kluczowe słowa to „świadek” lub „świadkowie” i „Duch Święty”.
Kluczowe wersety:
  • 1:8 „Ale weźmiecie moc Ducha Świętego, kiedy zstąpi na was, i będziecie mi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi.”
  • 2:42-47 I trwali w nauce apostolskiej i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach. 2:43 A dusze wszystkich ogarnięte były bojaźnią, albowiem za sprawą apostołów działo się wiele cudów i znaków. 2:44 Wszyscy zaś, którzy uwierzyli, byli razem i mieli wszystko wspólne, 2:45 I sprzedawali posiadłości i mienie, i rozdzielali je wszystkim, jak komu było potrzeba. 2:46 Codziennie też jednomyślnie uczęszczali do świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali pokarm z weselem i w prostocie serca, 2:47 Chwaląc Boga i ciesząc się przychylnością całego ludu. Pan zaś codziennie pomnażał liczbę tych, którzy mieli być zbawieni.
Kluczowe rozdziały:
  • Ponieważ osiągnięcia globalnej misji kościoła, by dosięgnąć całego świata zależą od nadejścia Ducha Świętego, rozdział 2 jest naturalnie kluczowym rozdziałem. Rozdział ten dokumentuje wypełnienie 1:8 w dniu Zesłania Ducha Świętego, kiedy to przyszedł Duch Święty i rozpoczął swoja posługę chrzcząc wyznawców ciała Chrystusa - kościoła (zobacz także 1:5; 11:15-16 z 1 Kor. 12:13) i rozpoczął zamieszkanie we wszystkich wiernych i umocnienie ich do bycia świadectwem Zbawiciela.
Kluczowe osoby:

Do kluczowych osób należą: Piotr, Szczepan, Filip, Jakub, Barnaba i Paweł.

Jezus widziany w Dziejach:

Zmartwychwstały Zbawiciel jest centralnym tematem kazań i mów obronnych w Dziejach. Pisma Starego Testamentu, historyczne zmartwychwstanie, świadectwo apostolskie, przekonywująca moc Ducha Świętego dowodzą, że Jezus jest zarówno Panem, jak i Chrystusem (zobacz kazania Piotra w 2:22-36; 20:34-43). „O nim to świadczą wszyscy prorocy, iż każdy, kto w niego wierzy, dostąpi odpuszczenia grzechów przez imię jego.” (10:43). „I nie ma w nikim innym zbawienia; albowiem nie ma żadnego innego imienia pod niebem, danego ludziom, przez które moglibyśmy być zbawieni.” (4:12). 26

Ogólny zarys:

Dzieje są naturalnie naszkicowane wokół Dz.Ap. 1:8, szerzenia ewangelii od Jerozolimy do Judei i Samarii, aż po krańce ziemi.27

I. Świadectwo w Jerozolimie (1:1-6:7)

A. Oczekiwanie na Wybranego (1:1-2:47) Raport postępu nr 1: “Pan zaś codziennie pomnażał liczbę tych, którzy mieli być zbawieni (2:47).

B. Ekspansja Kościoła w Jerozolimie (3:1-6:7) Raport postępu nr 2: “A Słowo Boże rosło i poczet uczniów w Jerozolimie bardzo się pomnażał (6:7).

II. Świadectwo w Judei i Samarii (6:8-9:31)

A. Śmierć męczeńska Szczepana (6:8-8:1a)

1. Aresztowanie Szczepana (6:8-7:1)

2. Przemówienie Szczepana (7:2-53)

3. Atak na Szczepana (7:54-8:1a)

B. Kapłaństwo Filipa (8:1b-40)

C. Przesłanie Saula (9:1-19a)

D. Konflikty Saula (9:19b-31) Raport postępu nr 3: “Tymczasem kościół, budując się i żyjąc w bojaźni Pańskiej, cieszył się pokojem po całej Judei, Galilei i Samarii, i wspomagany przez Ducha Świętego, pomnażał się.” (9:31).

III. Świadectwo do krańców ziemi (9:32-28:31)

A. Rozszerzenie Kościoła do Antiochii (9:32-12:24) Raport postępu nr 4: “Lecz Słowo Boże rosło i rozszerzało się.” (12:24).

B. Rozszerzenie się Kościoła w Azji Mniejszej (12:25-16:5) Raport postępu nr 5: “Zbory zaś utwierdzały się w wierze i z każdym dniem rosły w liczbę.” (16:5).

C. Rozszerzenie się Kościoła na obszarze egejskim(16:6-19:20) Raport postępu nr 6: “Tak to potężnie rosło, umacniało się i rozpowszechniało Słowo Pańskie.” (19:20).

D. Rozszerzenie Kościoła do Rzymu (19:21-28:31) Raport postępu nr 7: “Paweł ... przyjmował wszystkich, którzy do niego przychodzili, głosząc Królestwo Boże i nauczając o Panu Jezusie Chrystusie śmiało, bez przeszkód.” (28:30-31).


1 Machen, str. 17

2 J. Sidlow Baxter, Explore The Book, A Basic and Broadly Interpretative Course of Bible Study from Genesis to Revelation (Eksploruj Księgę, Podstawowy i szeroko objaśniający kurs studiów nad Biblią od Księgi Rodzaju do Objawienia, Tom 5, Inter-Testament i Ewangelie, Zondervan, Grand Rapids, 1960, str.120

3 Bruce Wilkinson i Kenneth Boa, Talk Thru The Bible (Rozmowa przez Biblię), Thomas Nelson, Nashville, 1983, str. 305

4 Wilkinson/Boa, str. 308

5 Charles Caldwell Ryrie, Ryrie Study Bible, Expanded Edition (Ryrie’go Studia nad Biblią, Wersja rozszerzona), Moody, str. 1509

6 John F. Walvoord, Roy B. Zuck, wydawcy, The Bible Knowledge Commentary (Komentarz wiedzy biblijnej), Victor Books, Wheaton, 1983, 1985, media elektroniczne.

7 Walter M. Dunnett, Profesor Nowego testamentu, Instytut Biblijny Moody, New Testament Survey (Omówienie Nowego Testamentu), Ewangeliczne Stowarzyszenie Kształcenia Nauczycieli, Wheaton, 1967, str. 17.

8 Ryrie, str. 1574.

9 Ryrie, str. 1574.

10 Walvoord/Zuck, media elektroniczne

11 Wilkinson/Boa, str.320.

12 Wilkinson/Boa, str.321

13 The NIV Study Bible Notes (Notatki studiów nad Biblią NIV), Zondervan NIV Biblioteka biblijna, Grand Rapids, 1985, wydanie elektroniczne.

14 Wilkinson/Boa, str. 327.

15 Ryrie, str. 1614.

16 Ryrie, str. 1614.

17 Wilkinson/Boa, str. 328.

18 Wilkinson/Boa, str. 328.

19 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.

20 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.

21 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.

22 Wilkinson/Boa, str. 338.

23 Ryrie, str. 1724.

24 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.

25 Walvoord/Zuck, media elektroniczne.

2 6 Wilkinson/Boa, str. 353

27 Ogólny zarys jest wzorowany na zarysie Dr. Stanley’a z Bible Knowledge Commentary (Komentarza wiedzy biblijnej), wydanego przez Walvoord i Zuck, media elektroniczne.

Related Topics: Introductions, Arguments, Outlines, Gospels

Report Inappropriate Ad